Fondun yaradılması uzunmüddətli problemin həllinə kömək edəcəkmi?
Alimentin verilməməsi problemi ölkədə uzun illərdir mövcuddur. Eyni zamanda, bir çox aliment ödəməyənlər bir yolla məsuliyyətdən yayınmağı bacarırlar. Birincisi, qadınların heç də hamısı məhkəməyə müraciət etmir, ikincisi, məhkəmə də həmişə bu problemi həll edə bilmir. Ödəməyənlər ölkə daxilində, bəzən də xaricdə gizlənirlər, yaşayış yerlərini dəyişdirirlər. Bəzən qanuna görə, qanun pozucusundan rəsmi olaraq işsiz olduğu təqdirdə alacaq bir şey olmur, baxmayaraq ki, qeyri-leqal işləyərək, həmin şəxs eyni zamanda yaxşı pul qazana bilər.
Aliment məsələsini həll etmək və onun ödənilməsini təmin etmək üçün ölkədə Dövlət Aliment Fondunun yaradılması təklif edilib. Bu təklif Azərbaycan Ombudsmanının 2020-ci il üzrə fəaliyyətin nəticələrinə dair hesabatında öz əksini tapıb.
Belə bir fondun yaradılması ideyası bir neçə il əvvəl irəli sürülüb, lakin heç vaxt həyata keçirilməyib. Ancaq bunun sayəsində övladı ilə tək qalan valideyn (ən çox ana) ədalət ümidi ilə məhkəmələrin qapılarını döymək məcburiyyətində qalmayacaq. Borcludan alimentin alınması dövlət tərəfindən həll ediləcək bir məsələyə çevriləcək.
Qonşu Rusiyada da aliment borclarının miqdarı hədsiz dərəcədə yüksək olduğundan Dövlət Aliment Fondunun yaradılmasının zəruriliyi barədə çoxdan bəhs olunur. Ancaq bu günə qədər bu məsələ orada da həll olunmayıb, baxmayaraq ki, bu ölkədə ilk özəl aliment fondu artıq mövcuddur.
Azərbaycanda Dövlət Aliment Fondunun yaradılması imkanlarını şərh edən Davamlı İnkişaf Tədqiqatları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev də təsdiqləyib ki, eyni məsələ Rusiyada müzakirə olunur: “Lakin Rusiya Prezidenti Putin bəzi ekspertlərin bununla bağlı narahatlıqlarının olduğunu söylədi: bu cür strukturların yaradılması ilə aliment ödəməli olanlar bunu tamamilə dayandıracaqlar”.
“Rusiyada indi bu məsələ araşdırılır və bizdə də müəyyən qərarlar verməzdən əvvəl hər şey diqqətlə öyrənilməlidir. Problemin araşdırılmasına hərtərəfli şəkildə yanaşmaq lazımdır: bir insanın aliment ödəyə bilməyəcəyi qədər az qazandığı və ya ümumiyyətlə qazanmadığı həqiqət ola bilər. Bununla birlikdə, digər tərəfdən, insan bir valideyn olmağa qərar verərsə, o zaman övladı üçün bütün məsuliyyəti anlamalıdır”, - deyə ekspert bildirib.
Həmsöhbətimiz hesab edir ki, ödəməyənlərlə münasibətdə müxtəlif sanksiyalar tətbiq edilə bilər, xüsusən də onların ölkədən çıxması qadağan edilə bilər: “Digər tərəfdən, həmin şəxs heç vaxt burada normal bir iş tapa bilməz, ancaq xaricdə bir iş tapa və övladına dəstək olmaq üçün pul göndərməyə başlaya bilər. Alimenti, həqiqətən, ən çox normal gəliri olmayan insanlar ödəmirlər, zəngin insanlar övladları üçün pul verirlər. İstisna kimi bəzən ər-arvadın düşmən kimi ayrılması halları ola bilər”.
Vəkil Elçin Qəmbərov da şərhində deyib ki, Dövlət Aliment Fondunun yaradılması təklifi çox rasionaldır və həyata keçirilməlidir: “Təcrübə göstərir ki, dövlətin deyil, vətəndaşların maraqları zərər gördükdə, bu məsələləri tənzimləyən müvafiq qurumlar bacardıqları qədər səy göstərmir. Alimenti ödəyəcək və sonra aliment ödəməli olanlardan pul yığacaq bir fond yaradılsa, bu, daha təsirli olar. Ədalət orqanları daha sərt davranacaq, çünki dövlət maraqlarının qorunmasına məsuliyyətli yanaşacaqlar”.
Mütəxəssisin sözlərinə görə, borcunu yerinə yetirməyən şəxsin az maaş alması səbəbindən aliment ödəməkdən yayınmasına inanmaq səhvdir: “Vətəndaş bankdan kredit götürürsə, onun vəsait çatışmazlığı barədə nə deməsinin əhəmiyyəti yoxdur. Həmin məbləğ hesabdan silinmir. Beləliklə, burada bir insanın aliment ödəməli bir işi yoxdursa, o zaman hər hansı bir işə başlamalı, ancaq uşaqları qarşısında öhdəliklərini yerinə yetirməlidir. Belə şəxsə qarşı “Aliment ödəməkdən yayınma” maddəsi ilə cinayət işi qaldırıla və cinayət məsuliyyətinə cəlb edilə bilər. İnzibati tədbirlərin tətbiqi mümkündür, bu cür insanlar ictimai işlərə cəlb edilə bilər”.
ayna.az
Alimentin verilməməsi problemi ölkədə uzun illərdir mövcuddur. Eyni zamanda, bir çox aliment ödəməyənlər bir yolla məsuliyyətdən yayınmağı bacarırlar. Birincisi, qadınların heç də hamısı məhkəməyə müraciət etmir, ikincisi, məhkəmə də həmişə bu problemi həll edə bilmir. Ödəməyənlər ölkə daxilində, bəzən də xaricdə gizlənirlər, yaşayış yerlərini dəyişdirirlər. Bəzən qanuna görə, qanun pozucusundan rəsmi olaraq işsiz olduğu təqdirdə alacaq bir şey olmur, baxmayaraq ki, qeyri-leqal işləyərək, həmin şəxs eyni zamanda yaxşı pul qazana bilər.
Aliment məsələsini həll etmək və onun ödənilməsini təmin etmək üçün ölkədə Dövlət Aliment Fondunun yaradılması təklif edilib. Bu təklif Azərbaycan Ombudsmanının 2020-ci il üzrə fəaliyyətin nəticələrinə dair hesabatında öz əksini tapıb.
Digər bir tövsiyə məhkəmə qərarları əsasında vətəndaşlara vəsait ödəmələrini təmin etmək üçün dövlət qurumlarına vəsait ayırma mexanizmini inkişaf etdirmək və tətbiq etməkdir.
Belə bir fondun yaradılması ideyası bir neçə il əvvəl irəli sürülüb, lakin heç vaxt həyata keçirilməyib. Ancaq bunun sayəsində övladı ilə tək qalan valideyn (ən çox ana) ədalət ümidi ilə məhkəmələrin qapılarını döymək məcburiyyətində qalmayacaq. Borcludan alimentin alınması dövlət tərəfindən həll ediləcək bir məsələyə çevriləcək.
Qonşu Rusiyada da aliment borclarının miqdarı hədsiz dərəcədə yüksək olduğundan Dövlət Aliment Fondunun yaradılmasının zəruriliyi barədə çoxdan bəhs olunur. Ancaq bu günə qədər bu məsələ orada da həll olunmayıb, baxmayaraq ki, bu ölkədə ilk özəl aliment fondu artıq mövcuddur.
Azərbaycanda Dövlət Aliment Fondunun yaradılması imkanlarını şərh edən Davamlı İnkişaf Tədqiqatları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev də təsdiqləyib ki, eyni məsələ Rusiyada müzakirə olunur: “Lakin Rusiya Prezidenti Putin bəzi ekspertlərin bununla bağlı narahatlıqlarının olduğunu söylədi: bu cür strukturların yaradılması ilə aliment ödəməli olanlar bunu tamamilə dayandıracaqlar”.
“Rusiyada indi bu məsələ araşdırılır və bizdə də müəyyən qərarlar verməzdən əvvəl hər şey diqqətlə öyrənilməlidir. Problemin araşdırılmasına hərtərəfli şəkildə yanaşmaq lazımdır: bir insanın aliment ödəyə bilməyəcəyi qədər az qazandığı və ya ümumiyyətlə qazanmadığı həqiqət ola bilər. Bununla birlikdə, digər tərəfdən, insan bir valideyn olmağa qərar verərsə, o zaman övladı üçün bütün məsuliyyəti anlamalıdır”, - deyə ekspert bildirib.
Ağayevin sözlərinə görə, hər halda Dövlət Aliment Fonduna ehtiyac var: “Büdcəyə bu məqsədlər üçün xərcləri daxil etmək mümkündür. Bir aliment ödəməyən başqa bir ölkədə illərlə yaşaya bilər və heç bir şey ödəməz. Ancaq bütün qadınlar uşağı təkbaşına böyüdə bilməzlər, buna görə dövlət bu məsələdə onlara kömək etməlidir. Ölkədə uşaqlarını tək böyüdən anaların sayı artmaqdadır”.
Həmsöhbətimiz hesab edir ki, ödəməyənlərlə münasibətdə müxtəlif sanksiyalar tətbiq edilə bilər, xüsusən də onların ölkədən çıxması qadağan edilə bilər: “Digər tərəfdən, həmin şəxs heç vaxt burada normal bir iş tapa bilməz, ancaq xaricdə bir iş tapa və övladına dəstək olmaq üçün pul göndərməyə başlaya bilər. Alimenti, həqiqətən, ən çox normal gəliri olmayan insanlar ödəmirlər, zəngin insanlar övladları üçün pul verirlər. İstisna kimi bəzən ər-arvadın düşmən kimi ayrılması halları ola bilər”.
Vəkil Elçin Qəmbərov da şərhində deyib ki, Dövlət Aliment Fondunun yaradılması təklifi çox rasionaldır və həyata keçirilməlidir: “Təcrübə göstərir ki, dövlətin deyil, vətəndaşların maraqları zərər gördükdə, bu məsələləri tənzimləyən müvafiq qurumlar bacardıqları qədər səy göstərmir. Alimenti ödəyəcək və sonra aliment ödəməli olanlardan pul yığacaq bir fond yaradılsa, bu, daha təsirli olar. Ədalət orqanları daha sərt davranacaq, çünki dövlət maraqlarının qorunmasına məsuliyyətli yanaşacaqlar”.
Mütəxəssisin sözlərinə görə, borcunu yerinə yetirməyən şəxsin az maaş alması səbəbindən aliment ödəməkdən yayınmasına inanmaq səhvdir: “Vətəndaş bankdan kredit götürürsə, onun vəsait çatışmazlığı barədə nə deməsinin əhəmiyyəti yoxdur. Həmin məbləğ hesabdan silinmir. Beləliklə, burada bir insanın aliment ödəməli bir işi yoxdursa, o zaman hər hansı bir işə başlamalı, ancaq uşaqları qarşısında öhdəliklərini yerinə yetirməlidir. Belə şəxsə qarşı “Aliment ödəməkdən yayınma” maddəsi ilə cinayət işi qaldırıla və cinayət məsuliyyətinə cəlb edilə bilər. İnzibati tədbirlərin tətbiqi mümkündür, bu cür insanlar ictimai işlərə cəlb edilə bilər”.
ayna.az