1 sentyabr II dünya müharibəsinin başlandığı gündür. 81 il öncə, 1939-cu ilin məhz bu günündə faşist Almaniyasının Polşaya hücumu ilə tarixin ən qanlı müharibəsi başlanıb. Musavat.com 6 il 1 gün davam edən dünya müharibəsi haqqında ən maraqlı faktları təqdim edir.
1. II dünya müharibəsi bəşər tarixinə nüvə silahının tətbiq edildiyi ilk və hələ ki son müharibə kimi düşüb. Belə ki, ABŞ Yaponiyanın kapitulyasiyasını sürətləndirmək üçün 1945-ci ilin avqustun 6-da və 9-da Xirosima və Naqasakiyə atom bombası atıb.
2. Müharibədə 62 dövlət iştirak edib. Bu planetin təxminən 80 faizi sayılıb. Qeyd edək ki. həmin ərəfədə dünyada 73 dövlət mövcud olub.
3. Müharibə zamanı dünyanın 40 dövlətinin ərazilərində hərbi əməliyyatlar keçirilib.
4. Bütövlükdə müharibədə iştirak etmək üçün 110 milyon insan səfərbər edilib. Onlardan 65 milyonu həlak olub. SSRİ-nin bu müharibədə canlı itkilərinin sayı 25 milyondan artıq olub.
5. 1923-cü ildə SSRİ-də anadan olan kişilərin 80 faizi II dünya müharibəsinin iştirakçısı olub.
6. Dünya tarixində miqyasına, itkilərinə və hərbi əməliyyatların sayına görə ən qanlı döyüş Stalinqrad uğrunda gedən döyüş sayılır. Bu döyüşdə təxminən 1.5 milyon insan həlak olub. Stalinqrad döyüşləri təkcə SSRİ-də deyil, bütöv Avropada müharibənin gedişatını dəyişdirib.
7. Müharibə ərəfəsində tərəflərin sualtı gəmilərində xidmət edən 40 min nəfərindən yalnız 10 mini sağ qalıb.
8. Müharibə ərəfəsində Almaniyada canlı qüvvələrin itkisi 7 milyon nəfər olub ki, almanlar bu itkinin 70-80 faizini SSRİ ərazisində veriblər.
9. II dünya müharibəsinin ən dəhşətli faktlarından biri SSRİ ilə bağlıdır. Belə ki, Leninqrad şəhəri 900 gün mühasirədə qalıb və bu ərəfədə 800 mindən artıq şəhər sakini aclıqdan və soyuqdan həlak olub.
10. Daha dəhşətli faktlardan biri isə Ukrayna ilə bağlıdır. Müharibə dövründə Ukraynanın 334 yaşayış məntəqəsi sakinləri ilə birlikdə almanlar tərəfindən yandırılaraq məhv edilib.
11. 6 milyondan artıq yəhudi II dünya müharibəsinin qurbanı olub.
12. Müharibə dövründə ən uzun müddətli hava döyüşləri Böyük Britaniya uğrunda olub. Hərbi-hava əməliyyatları 1940-cı ilin iyulundan 1941-ci ilin may ayına qədər davam edib.
13. Adolf Hitlerin hesablamalarına görə, 1941-ci ilin payızında SSRİ adlı bir dövlət artıq mövcud olmamalıymış.
14. Müharibə nəticəsində bir sıra ölkələr, Efiopiya, İslandiya, Suriya, Livan, Vyetnam, İndoneziya və s. öz müstəqilliklərini əldə ediblər.
15. İİ dünya müharibəsi ərəfəsində nasist Almaniyasının rəhbəri Adolf Hitlerə qarşı 14 dəfə sui-qəsdə cəhd edilib. Fürerə qarşı bu cəhdlərin heç biri baş tutmayıb.
16. Müharibənin sonunda SSRİ-də 3.5 milyon əsir olub. 1956-cı ilə qədər əsirlərin hamısı öz ölkələrinə təhvil verilib.
17. Dünya müharibəsi ilə bağlı maraqlı faktlardan biri də, iştirakçı dövlətlərin ordusunda xidmət edənlərin işğal ərazilərindəki törətdikləri cinayətlərlə bağlıdır. Bu sırada qadın zorlamaları birinci yerdə durur. Bəzi araşdırmaçıların qənaətinə görə. müharibə illərində işğal olunmuş ərazilərdə yaşı 13-70 arasında olan 4 milyondan artıq qadın zorlanıb. Onlardan 2 milyonu sovet ordusunun əsgər və zabitlərinin payına düşür.
18. Altı il davam edən müharibədə tərəflər 3.4 milyon ton bombadan istifadə ediblər.
19. Müharibənin tərəflərə vurduğu ziyanın ümumi məbləği 4 trilyon dollardan artıq olub.
20. 1939-1945-ci illərdə ABŞ-ın müdafiə sahəsinə ayırdığı büdcə 1.9 milyard dollardan 59.8 milyard dollara qalxıb.
21. Müharibə dövründə ümumilikdə 5 milyon pulemyot, 1 milyon top, 670 min təyyarə, 700 mindən artıq tank və zirehli texnika istehsal olunaraq müharibənin gedişində istifadə edilib.
22. II dünya müharibəsinin sona çatması, nasist Almaniyasının və müttəfiqlərinin məğlubiyyəti ilə faşizmin qlobal cərəyana çevrilməsinin qarşısı alınıb.
23. Bu müharibədən sonra ABŞ və SSRİ daha qabarıq şəkildə planetin güc dövlətləri kimi tanınıb.
24. Müharibə sentyabr ayında başlandığı kimi, sentyabr ayında da sona çatıb. 14 avqust 1945-ci ildə Yaponiya imperatoru Xiroxito kapitulyasiyanı qəbul etdiyini elan edib. Sentyabrın 2-də isə Tokioda Amerika gəmisi “Missuri”nin göyərtəsində Yaponiya nümayəndələri qoşunlarını şərtsiz geri çəkmək haqqında akt imzalayıblar.
Faktlardan göründüyü kimi, müharibə heç vaxt heç bir dövlətə və xalqa xoşbəxtlik, inkişaf, firavan həyat bəxş etməyib. Amma bu gerçəkliyə baxmayaraq, planetdə hələ də müharibə və münaqişələr yaratmaq, işğalçılıq siyasəti yeritmək arzusunda olanlar da az deyil - mənfur qonşumuz Ermənistan, Aralıq dənizində Türkiyəyə yenidən meydan oxuyan Yunanıstan kimi...
İlham Cəmiloğlu, Musavat.com
1. II dünya müharibəsi bəşər tarixinə nüvə silahının tətbiq edildiyi ilk və hələ ki son müharibə kimi düşüb. Belə ki, ABŞ Yaponiyanın kapitulyasiyasını sürətləndirmək üçün 1945-ci ilin avqustun 6-da və 9-da Xirosima və Naqasakiyə atom bombası atıb.
2. Müharibədə 62 dövlət iştirak edib. Bu planetin təxminən 80 faizi sayılıb. Qeyd edək ki. həmin ərəfədə dünyada 73 dövlət mövcud olub.
3. Müharibə zamanı dünyanın 40 dövlətinin ərazilərində hərbi əməliyyatlar keçirilib.
4. Bütövlükdə müharibədə iştirak etmək üçün 110 milyon insan səfərbər edilib. Onlardan 65 milyonu həlak olub. SSRİ-nin bu müharibədə canlı itkilərinin sayı 25 milyondan artıq olub.
5. 1923-cü ildə SSRİ-də anadan olan kişilərin 80 faizi II dünya müharibəsinin iştirakçısı olub.
6. Dünya tarixində miqyasına, itkilərinə və hərbi əməliyyatların sayına görə ən qanlı döyüş Stalinqrad uğrunda gedən döyüş sayılır. Bu döyüşdə təxminən 1.5 milyon insan həlak olub. Stalinqrad döyüşləri təkcə SSRİ-də deyil, bütöv Avropada müharibənin gedişatını dəyişdirib.
7. Müharibə ərəfəsində tərəflərin sualtı gəmilərində xidmət edən 40 min nəfərindən yalnız 10 mini sağ qalıb.
8. Müharibə ərəfəsində Almaniyada canlı qüvvələrin itkisi 7 milyon nəfər olub ki, almanlar bu itkinin 70-80 faizini SSRİ ərazisində veriblər.
9. II dünya müharibəsinin ən dəhşətli faktlarından biri SSRİ ilə bağlıdır. Belə ki, Leninqrad şəhəri 900 gün mühasirədə qalıb və bu ərəfədə 800 mindən artıq şəhər sakini aclıqdan və soyuqdan həlak olub.
10. Daha dəhşətli faktlardan biri isə Ukrayna ilə bağlıdır. Müharibə dövründə Ukraynanın 334 yaşayış məntəqəsi sakinləri ilə birlikdə almanlar tərəfindən yandırılaraq məhv edilib.
11. 6 milyondan artıq yəhudi II dünya müharibəsinin qurbanı olub.
12. Müharibə dövründə ən uzun müddətli hava döyüşləri Böyük Britaniya uğrunda olub. Hərbi-hava əməliyyatları 1940-cı ilin iyulundan 1941-ci ilin may ayına qədər davam edib.
13. Adolf Hitlerin hesablamalarına görə, 1941-ci ilin payızında SSRİ adlı bir dövlət artıq mövcud olmamalıymış.
14. Müharibə nəticəsində bir sıra ölkələr, Efiopiya, İslandiya, Suriya, Livan, Vyetnam, İndoneziya və s. öz müstəqilliklərini əldə ediblər.
15. İİ dünya müharibəsi ərəfəsində nasist Almaniyasının rəhbəri Adolf Hitlerə qarşı 14 dəfə sui-qəsdə cəhd edilib. Fürerə qarşı bu cəhdlərin heç biri baş tutmayıb.
16. Müharibənin sonunda SSRİ-də 3.5 milyon əsir olub. 1956-cı ilə qədər əsirlərin hamısı öz ölkələrinə təhvil verilib.
17. Dünya müharibəsi ilə bağlı maraqlı faktlardan biri də, iştirakçı dövlətlərin ordusunda xidmət edənlərin işğal ərazilərindəki törətdikləri cinayətlərlə bağlıdır. Bu sırada qadın zorlamaları birinci yerdə durur. Bəzi araşdırmaçıların qənaətinə görə. müharibə illərində işğal olunmuş ərazilərdə yaşı 13-70 arasında olan 4 milyondan artıq qadın zorlanıb. Onlardan 2 milyonu sovet ordusunun əsgər və zabitlərinin payına düşür.
18. Altı il davam edən müharibədə tərəflər 3.4 milyon ton bombadan istifadə ediblər.
19. Müharibənin tərəflərə vurduğu ziyanın ümumi məbləği 4 trilyon dollardan artıq olub.
20. 1939-1945-ci illərdə ABŞ-ın müdafiə sahəsinə ayırdığı büdcə 1.9 milyard dollardan 59.8 milyard dollara qalxıb.
21. Müharibə dövründə ümumilikdə 5 milyon pulemyot, 1 milyon top, 670 min təyyarə, 700 mindən artıq tank və zirehli texnika istehsal olunaraq müharibənin gedişində istifadə edilib.
22. II dünya müharibəsinin sona çatması, nasist Almaniyasının və müttəfiqlərinin məğlubiyyəti ilə faşizmin qlobal cərəyana çevrilməsinin qarşısı alınıb.
23. Bu müharibədən sonra ABŞ və SSRİ daha qabarıq şəkildə planetin güc dövlətləri kimi tanınıb.
24. Müharibə sentyabr ayında başlandığı kimi, sentyabr ayında da sona çatıb. 14 avqust 1945-ci ildə Yaponiya imperatoru Xiroxito kapitulyasiyanı qəbul etdiyini elan edib. Sentyabrın 2-də isə Tokioda Amerika gəmisi “Missuri”nin göyərtəsində Yaponiya nümayəndələri qoşunlarını şərtsiz geri çəkmək haqqında akt imzalayıblar.
Faktlardan göründüyü kimi, müharibə heç vaxt heç bir dövlətə və xalqa xoşbəxtlik, inkişaf, firavan həyat bəxş etməyib. Amma bu gerçəkliyə baxmayaraq, planetdə hələ də müharibə və münaqişələr yaratmaq, işğalçılıq siyasəti yeritmək arzusunda olanlar da az deyil - mənfur qonşumuz Ermənistan, Aralıq dənizində Türkiyəyə yenidən meydan oxuyan Yunanıstan kimi...
İlham Cəmiloğlu, Musavat.com