44 gün ərzində 7 mərhələdə baş tutan dünyanın ən böyük seçkiləri necə keçdi?
Hindistanda dünyanın ən böyük seçkiləri keçirildi: səsvermə aprelin 19-dan iyunun 1-dək 44 gün ərzində yeddi mərhələdə keçirilib. Baş nazir Narendra Modi hələ nəticələr elan edilməmişdən əvvəl Bharati Canata Partiyasının (BJP) qalib gəldiyini elan etdi. Müxalifət bloku I.N.D.I.A. prosesin qarşısını almağa çalışdı, hakim qüvvələri sosial bərabərsizliyin artmasında və ölkədə irqi ayrı-seçkilik və avtoritar rejim qurmaq istəyində ittiham etdi. Bununla belə, Narendra Modinin sözlərinə görə, müxalifət “seçicilərin qəlbinə yol tapa bilmədi” və indi o, yalnız müstəqil Hindistanın ilk lideri Cavahirlal Nehrudan sonra ardıcıl üçüncü dəfədir ki, hökumət qura bilər. Dünyanın ən uzun və ən böyük seçkilərinin necə keçirildiyi və onların nəticələrinin Hindistanın xarici siyasətinə necə təsir edəcəyini “Lenta.ru” araşdırıb. AYNA sözügedən araşdırmanı istinadla təqdim edir:
Dünyanın “ən böyük demokratiyası”
Hindistan keçən il ən çox əhalisi olan ölkələr siyahısında Çini sıxışdıraraq birinci yeri tutub. Lakin bundan əvvəl də onu daim “dünyanın ən böyük demokratiyası” adlandırırdılar - Hindistanda parlament seçkiləri yarandığı gündən Britaniya modeli ilə keçirilir.
Hindistanın Baş naziri Narendra Modinin tərəfdarları 31 mart 2024-cü il. Hindistanın Meerut şəhərində keçirilən mitinqdə onun üzünü əks etdirən maskalar taxıblar.
Hazırkı seçki kampaniyası bunu bir daha təsdiqlədi və yeni rekorda imza atıldı. Fakt budur ki, ölkədə artıq bir milyarda yaxın vətəndaşın səsvermə hüququ var. 18 yaşdan yuxarı milyonlarla Hindistan vətəndaşına öz namizədlərinə səs vermək hüququ verilir.
“Xalqın səsi”
Hindistanlılar parlamentin aşağı palatası Lok Sabhanın 543 üzvünü hər beş ildən bir seçirlər. Hökumətin formalaşmasında əsas rol oynayan “xalq” palatasında qüvvələr balansıdır.
Hindistanın Baş naziri Narendra Modi, Hindistanın Qaziabad şəhərində mitinqdə tərəfdarlarını salamlayır - 6 aprel 2024-cü il.
Hakimiyyətə gəlmək üçün bir partiya və ya koalisiya parlamentdə 272 yer əldə etməlidir. Ölkə rayonlara bölünüb, onların sayı parlamentdəki yerlərin sayına bərabərdir. Hər rayonda müxtəlif partiyaların namizədləri yarışır və sadə səs çoxluğu qazanan qalib olur.
Bununla belə, Lok Sabhada 131 yer qəbilə üzvləri və xüsusi kastalar üçün ayrılıb. Hər seçki üçün seçki komissiyası yalnız onların nümayəndələrinin iştirak edə biləcəyi seçki dairələrinin siyahısını tərtib edir.
Səsvermənin yeddi mərhələsi
Bu il Hindistanda seçkilər yeddi mərhələdə keçirilib. Birincisi aprelin 19-da, ilk 102 mahalda seçki məntəqələri açılanda başlayıb. Qalanları isə seçki yerlərini hazırlamaq üçün təxminən bir həftə ara ilə daha altı gündə baş tutub. Sonuncu rayonlarda isə iyunun 1-də seçki proseduru olub və yalnız bundan sonra ölkənin bütün ərazilərində səslərin sayılması baş tutub.
Hindistanın Kolkata şəhərindəki seçki məntəqəsində hind rahibələri - 1 iyun 2024-cü il.
Seçkilərin müddəti çoxlu sayda seçki məntəqələrinin yaradılması zərurəti ilə izah olunur: fakt odur ki, qanuna görə, vətəndaşın öz evindən iki kilometrdən çox olmayan məsafədə səs vermək hüququ var.
Hindistanda, o cümlədən ən əlçatmaz bölgələrdə kabinələrin fillər və ya qayıqlarla çatdırıldığı səsvermə mərkəzləri yaradılıb. Mərkəzlərdən biri Himalay dağlarında 4650 metr yüksəklikdə yerləşib.
Seçkilərin təşkili də xeyli xərc tələb edib - 14 milyard dollardan çox, yəni əvvəlki kampaniya ilə müqayisədə iki dəfə çox. Hindistanda keçirilən hazırkı seçkilər 2020-ci ildə ABŞ-da keçirilən prezident seçkiləri kampaniyası ilə eyni səviyyədə ən bahalı seçkilərdən biri kimi tarixə düşüb.
Elektron düymə və mürəkkəb
Demək olar ki, bir milyard insanın səsvermə hüququndan istifadə etməsi üçün Hindistan iyirmi ildən artıqdır ki, elektron səsvermə sistemindən istifadə edir. Seçici seçki məntəqəsində kabinədə quraşdırılmış düyməni sıxaraq namizədi seçir
Seçki rəsmisi Hindistanın Yeni Dehli şəhərindəki seçki məntəqəsində seçicinin barmağına mürəkkəb işarəsi vurur - 25 may 2024-cü il.
Eyni zamanda, yaşlı insanlar üçün adi səsvermə üsulu nəzərdə tutulub - kağız üzərində. Bununla yanaşı, ölkədə çoxsaylı səsvermənin qarşısının alınması üçün çox ənənəvi yanaşma geniş yayılıb. Səs verən hindlinin barmağı sadəcə bir neçə gün yuyulmayan xüsusi mürəkkəblə işarələnir.
Üçüncü müddət üçün mübarizə
Hindistanda iki əsas siyasi qüvvə hakimiyyət uğrunda mübarizə aparır - on ildir hakimiyyətdə olan sağçı Bharatiya Canata Partiyası (hind dilindən tərcümədə - Hindistan Xalq Partiyası) və üstünlük təşkil edən Hindistan Milli Konqresi. Hindistanda siyasi arena daha çox sola çevrilir, sosial-demokratik.
Hindistan müsəlmanları Hindistanın Varanasi şəhərindəki seçki məntəqəsində səs verirlər - 1 iyun 2024-cü il.
Bharatiya Canata Partiyası ardıcıl iki seçkidə yaxşı nəticə əldə etdi və hazırda parlamentdə 303 yerə sahibdir. Partiyanın əvvəlki seçkilərdəki nəticəsi rekord olsa da, onun lideri, Baş nazir Narendra Modi nəticəni xeyli yaxşılaşdırmaq və çoxluğu 370 deputata çatdırmaq niyyətindədir. 370 rəqəmi simvolik olaraq Hindistan Konstitusiyasının müsəlman dövləti Cammu və Kəşmirin 5 il əvvəl ləğv edilmiş xüsusi statusu ilə bağlı 370-ci maddəsində rol oynayır.
Həqiqətən də, ilk seçki nəticələri BJP-nin qalib gəlmək əzmini təsdiqlədi: iyunun 1-də axşam dərc olunan seçki sorğusunun nəticələrinə görə, Narendra Modinin partiyası Lok Sabhada 350-400 yerə sahib ola bilər ki, bu da proqnozlaşdırılandan nəzərəçarpacaq dərəcədə çoxdur.
“Əminliklə deyə bilərəm ki, Hindistan xalqı rekord qıran bir performansla BJP hökumətini hakimiyyətdə saxlamağa səs verdi”, Modi açıqlamasında qeyd edib.
Bundan əvvəl Baş nazir kimi üç tam müddət yalnız INC-nin nümayəndələri olub: müstəqil Hindistanın ilk lideri Cavahirlal Nehru və qızı İndira Qandi. Üstəlik, yalnız Cavahirləl Nehru ardıcıl üç dəfə bu vəzifədə olub.
Premyer zəmanət
BJP seçki platformasında "Modi zəmanətləri" adlı iqtisadi vədlərə diqqət yetirdi. Yeni hökumət 2047-ci ilə, yəni müstəqilliyinin yüzilliyinə qədər Hindistanı dünyanın üçüncü ən böyük iqtisadiyyatına çevirməyə, böyük infrastruktur layihələrini həyata keçirməyə və ölkəni inkişaf etmiş ölkələr kateqoriyasına daxil etməyə çalışacağını bəyan edib.
BJP-ni daha da populyar edən ölkə əhalisinin 80 faizini təşkil edən və Baş nazirin əsas tərəfdarları olan hindlilərə müraciət edən millətçi ritorikasıdır. Narendra Modi seçiciləri üçün təhlükə olaraq müsəlmanlardan birbaşa danışdı və onların hindliləri ölkənin şimal bölgələrindən sıxışdırdıqlarını söylədi.
Hakim partiyanın əleyhdarları Narendra Modinin siyasətini ABŞ-ın cənub ştatlarında irqi seqreqasiya ilə müqayisə edərək bundan istifadə etməyə çalışırlar.
Digər tərəfdən, Modi avtoritar lider, populist adlanır və ABŞ-da Donald Tramp və Macarıstanda Viktor Orbanla müqayisə edilir. Beləliklə, onun liberal rəqiblərinin fikrincə, üçüncü qələbə Hindistanı “ən böyük demokratiya” statusundan məhrum edə və bütün dünyada mühafizəkar və millətçi fiqurların cəbhəsini gücləndirə bilər.
"Məni Allah göndərdi"
Bununla belə, Modinin fərdi addımları Hindistanda onun şəxsiyyətə pərəstişinin fərdi elementlərinin formalaşmasından xəbər verir. Baş nazirin plakatları ölkənin hər yerindən asılıb, seçicilərlə təşkil etdiyi kütləvi görüşlər sanki festivala çevrilirdi.
Bharati Canata Partiyasının tərəfdarları Hindistanın baş naziri Narendra Modinin portretlərini mitinqində aparırlar - 10 may 2024-cü il.
Görüşlərdə Narendra Modinin tərəfdarları onun ən yaxşı keyfiyyətlərini təsvir etmək üçün deyirdilər: “Biz fəxr edirik ki, belə bir liderimiz var”, “Siyasətdə o, indi ən böyük ulduzdur”, “O, dünyada ən güclü liderdir”, “Modinin xeyirxahlığını ifadə etmək üçün heç bir söz yoxdur”.
Modi isə tərəfdarlarına deyir: “Mən əminəm ki, Allah məni bir məqsəd üçün göndərib. Məqsədimə çatdıqdan sonra işim bitmiş olacaq”.
Müxalifət isə bu açıqlamaya istehzalı reaksiya verib. Hindistan Milli Konqresinin prezidenti Rahul Qandi deyib: "Əgər adi bir adam Baş nazirin son vaxtlar verdiyi açıqlamaları versəydi, onlar birbaşa psixiatra göndəriləcəkdilər".
Müxalifətin cəhdi
Hakimiyyətdə olan partiyanın yeganə real rəqibi müttəfiqləri ilə birlikdə I.N.D.I.A. simvolik adı altında blok yaratmış müxalifət İNC olaraq qalır. (Hindistan Milli İnkişaf İnklüziv Alyansı).
Blok I.N.D.I.A. özlərini Hindistan demokratiyasının keşikçiləri, mövcud hökumətin avtoritar meyllərinə və onun millətçi ritorikasına qarşı döyüşçülər kimi təqdim etdilər.
Müxalifətçi Hindistan Milli Konqresinin lideri Rahul Qandi (sağdan ikinci) Hindistanın Koimbatore şəhərindəki seçki mitinqində - 12 aprel 2024-cü il.
Müxalifətçilər sosial bərabərsizliyin artmasını, Baş nazirin biznes elitaları ilə xüsusi əlaqələrini, həmçinin hakimiyyətin həddən artıq konsolidasiyasını, media azadlığının məhdudlaşdırılmasını, müstəqil məhkəmə və parlament nəzarətinə zərbə vurmasını tənqid edirlər.
Beləliklə, blok əhalinin ən yoxsul təbəqələrinin, yəni ənənəvi olaraq sadə xalqın lideri, aşağı təbəqədən, ən yoxsul kastalardan olan şəxs kimi çıxış edən Narendra Modinin elektoratının dəstəyini qazanmağa çalışdı. Buna görə də müxalifətin vədlərindən biri, demək olar ki, bir əsr ərzində baş tutmayan ümummilli kasta siyahıyaalınması, eləcə də ən yoxsul vətəndaşlara dəstəyin artırılması idi.
Qandi ailəsi
Lakin müxalifətin qalib gəlmək şansı əvvəlcə aşağı idi. Hakim partiyadan fərqli olaraq, onlar bir-birindən fərqli qüvvələrdir, çox vaxt bir-biri ilə rəqabət aparırlar. Eyni zamanda, onların Modi kimi parlaq liderləri yoxdur. Bundan əlavə, korrupsiya ittihamları və hakimiyyətin Qandi ailəsi ətrafında cəmlənməsi həmişə Hindistan Milli Konqresinin hakimiyyətdə olduğu zaman onun özünü tənqid edən elementlər olub.
Hindistan Milli Konqresinin tərəfdarları onun lideri Rahul Qandinin mitinqində - Mandya, Hindistan, 17 aprel 2024-cü il.
“Müxalifət kasta əsaslıdır, kommunaldır və korrupsionerdir" deyə Modi “exit-poll” məlumatları dərc edildikdən sonra rəqiblərini təsvir edib. İlkin hesablamalara görə, I.N.D.I.A 543 yerdən 125-dən 154-ə qədər olacaq.
Ən yeni texnologiyalar
Maraqlıdır ki, süni intellektin aktiv istifadəsi seçki yarışının gərginliyini artırıb. “Deepfakes” internetin Hindistan seqmentində fəal şəkildə yayılır. Məsələn, videoların birində neyron şəbəkənin çəkdiyi Narendra Modi dəbli melodiya altında rəqs edib. Eyni zamanda, canlı yayımlanan videonu Baş nazir də bəyənib və onu “seçkilərin ortasında əsl sevinc” adlandırıb.
Hindistanın Haridvar şəhərindəki Har Ki Pauridə hindi keşişi dua edir - 15 mart 2024-cü il.
Başqa bir videoda isə guya real Bollivud ulduzları Amir Xan və Ranbir Kapoor artıq Baş naziri tənqid edir və müxalifətə səs verməyə çağırırdılar. Və Hindistan Milli Konqresinə müttəfiq olan partiyalardan biri 2018-ci ildə dünyasını dəyişən məşhur siyasətçinin yer aldığı kampaniya videosu hazırlayıb.
Bu videolar gülməli görünə bilər, lakin əhalinin böyük bir hissəsinin rəqəmsal savadlı olmadığı Hindistanda seçicilər həmişə dərin saxtakarlığı real təşviqat materiallarından ayıra bilmirlər. Ona görə də süni intellekt seçkilərin nəticəsinə birbaşa təsir göstərib
Bundan sonra nə olacaq?
Narendra Modinin qələbəsi yalnız Hindistanın xarici siyasətindəki mövcud tendensiyaları, yəni Çinlə rəqabəti, ABŞ-la əlaqələrin formalaşan inkişafı və Rusiya ilə davamlı qarşılıqlı əlaqəni davam etdirəcək. Eyni zamanda, Amerika və Rusiya vektorları bir-birini istisna etmir və Rusiya-Hindistan əməkdaşlığının zəngin təcrübəsi onu dayandırmağa imkan verməyəcək. Bu barədə Hindistanın Birgə Müdafiə Araşdırmaları İnstitutunun eksperti Rakesh Badauria hesab edir.
Mumbay şəhərindəki seçki məntəqəsində səs vermə - 20 may 2024-cü il.
“Münasibətlərimiz tarixə dərin kök salıb, həmişə möhkəm olub. Qərb dövlətləri ilə əlaqələrin gücləndirilməsi bizim Rusiya ilə münasibətlərimiz hesabına olmayacaq”, ekspert vurğulayıb.
Onun fikrincə, əməkdaşlıq Hindistanın Rusiyadan neft və silah alması ilə müəyyən edilir. Eyni dərəcədə mühüm rolu iki ölkənin rəhbərliyi arasında qurulmuş yaxşı şəxsi əlaqələr oynayır. Eyni zamanda, Hindistanın Modinin dövründə əhəmiyyətli ziddiyyətlər yaratdığı Rusiyanın Çinlə daha da yaxınlaşması ölkənin mövqeyini daha ehtiyatlı edir.
