19-cu əsrin duel dünyası rəngarəng idi: cəsarət üçün zəhər içirdilər, bir-birlərini silahla ovlayırdılar və hətta barıt çəlləklərinin yanında otururdular.
“Şərəf sözü” ifadəsi insanın öz şərəfinə and içməsindən yaranıb. Əgər deyilənlər həqiqətə uyğun gəlmirsə, belə söyüş söyənin, təbii ki, namusu yoxdur. Və şərəf, ən azı 19-cu əsrin zadəganları üçün təməllərin əsasını təşkil edirdi - onsuz işlər görülmür, təsir və hörmət artmır, nikahlar baş vermirdi və nəticədə uşaqlar dünyaya gəlmirdi və nəsil davam etmirdi.
Çar Rusiyası və Avropadakı zadəganlar eyni zamanda hər şeyi itirə və bərpa edə bilərdilər: mülklər, torpaqlar, maliyyə, lakin şərəf itkisi, bir qayda olaraq, son və dönməz idi. Nəinki belə bir fəlakəti tez bir zamanda aradan qaldırmağın heç bir yolu yox idi - o, həm də bütün nəsillər üçün ailə ağacından düşürdü. Hətta şərəfsiz bir zadəgan övladlarının övladları da məhz babalarının hərəkətləri və ya sözləri ucbatından karyeralarında problem yaşaya bilərdilər.
Ləyaqətlə bağlı suallar istər-istəməz cəmiyyətdə ən ciddi məsələyə çevrilirdi və həmişə xüsusi qaydada baxılırdı. Buraxılmış inciklik, ödənilməmiş borclar, vicdansızlıq, əfv oyunu, davranış - bütün bunlar duelə səbəb ola bilərdi. Hər şey çox sadə idi: namus, ilk növbədə, qanda olduğundan, onun təhqirinin əvəzini də qanla ödəmək tələb olunurdu.
Bunu ödəmək üçün zadəganlar və zabitlər qərar verirdilər və səhərlər parklarda və meşələrdə atışırdılar. Şərəf başqa yollarla da qorunurdu.
Gizli atəş
Duellər iştirakçıların həyatını təhlükəyə atdığı üçün həmişə qadağan edilib. Şərəf şərəfdir, amma 19-cu əsrin ölkələrinin hökumətləri duellərə məhəl qoymasa və günahkarları cəzalandırmasaydı, demək olar ki, hər gün zabit və zadəganların sayı yarıya qədər azalardı.
Dueldə iştirak etdikləri üçün onları asanlıqla həbsxanaya atmaq və ya hətta asmaq olardı. Məsələn, 1837-ci ildə Puşkini öldürən Dantes əvvəlcə I Pyotrun əmri ilə edam olunmalı idi, lakin sonda o, “yalnız” zadəganlıqdan məhrum edilib, rütbəsi aşağı salnaraq ölkədən qovulub.
Ona görə də duelçilər öz “razborkalarını” çox da diqqət çəkmədən ən ciddi məxfilik şəraitində həyata keçiriblər. İdeal olaraq, qarşıdan gələn duel haqqında yalnız dörd nəfər bilirdi: iki duelçi və iki “sekundant” (dueldə iştirak edənlərdən hər birinin şahidi və vasitəçisi-red.)
Elə hallar olub ki, sekundantlardan biri heç nə başa düşməyən həkimi səhər duelinə özü ilə aparıb. Həkimlər duellər barədə polisə məlumat verməyə borclu idilər, buna görə də həkim onun hara və niyə gəldiyini artıq yerindəcə öyrənib. Eskulaplardan heç biri dərhal xəbər vermək üçün qaçmayıb, çünki onların vəzifəsi yaralı duelçilərə ilk yardım göstərmək və ya öldüklərini müəyyən etmək idi.
Cəsarətlə iç!
Ardınca duel gəlirdi. Atırdılar, təkrarlanma, nisbətən nadir hallarda olurdu. Silahlar ölümcül kin və ya qadınlara görə intiqam almaq üçün götürülürdü. Və ya çıxılmaz vəziyyətə düşəndə daha populyar qılıncoynatma dueli olurdu.
Namus həyati məsələ olduğundan, iştirakçıların xahişi ilə duel ilk qan görünəndə dayandırıla bilərdi: kəsik, yara və ya yüngül güllə yarası olmasının fərqi yoxdur. Qan tökülürdüsə - məsələni qapalı hesab etmək olardı. Bu tez-tez edilirdi: on dueldən yalnız dördü ölümlə başa çatırdı.
Bəzi hallarda onlar, ümumiyyətlə, silahsız və qan tökmədən döyüşürdülər, amma yenə də ölümə qədər. 19-cu əsrdə ekzotik duellər qeyri-adi deyildi. Qılıncoynatma və ya atəş açmaq istəmədiyiniz zaman "cəsarət üçün" müxtəlif döyüşlərdən istifadə olunurdu.
Duelçiləri qaranlıq otağa salıb ora zəhərli ilan buraxmaq mümkün idi. Gərginliyə və ya sürünənin səslərinə dözə bilməyən və qaçan məğlub hesab edilirdi. Otaqdan birinci deyil, tək çıxmaqla qalib gəlmək mümkün idi.
"Həblərdə" duellər haqqında hekayələr var. Dueldə iştirak edənlərə iki həb təklif edilirdi: biri zəhərli, digəri plasebo (plasebo tərkibində heç bir tibbi effektə, sağaldıcı təsirə malik olmayan həblərdir-red.) İştirakçılar püşk atırdılar, həbləri içirdilər və təsirlərini gözləyirdilər.
Bu fəndlərin əksəriyyəti yalnız saniyələrin və ya iştirakçıların dueldən qəza və ya hətta intihar kimi keçməsini asanlaşdırmaq üçün istifadə edilmişdir.
Bu cür fəndlərin əksəriyyəti yalnız saniyənin və ya iştirakçıların qəza və ya hətta intihar üçün duelini asanlaşdırmaq üçün istifadə olunurdu
Çox az adam öz namusunu qorumaq üçün məhkəməyə müraciət etmək istəyirdi və dövlət, ən kiçik bir duelin işarəsi ilə, qətlin təşkilində də məsuliyyət daşıyan bütün iştirakçıları sekundantlara qədər həbs edirdi.
Fransada mikrobioloq Lui Paster bir dəfə duel yerinə çağırılıb, o, incimiş zadəganlara belə duel təklif edib: döyüşçülərin seçiminə ölümcül çiçək xəstəliyinin törədicisi olan bir stəkan və bir stəkan su verilib. Bundan sonra zadəgan dueldən imtina edib.
Amerika dueli
Qarışıqlığa baxmayaraq, eyni anda bir neçə növ “amerikasayağı” duel olub. Bir qayda olaraq, bu ad daha çox iştirakçılardan birinin qeyri-ixtiyari intiharına oxşayan döyüşlərə verilirdi.
Janrın klassikliyi: revolverin nağarasında bir patron var və duelçilər növbə ilə məbəddə özlərini atəşə tuturlar. Belə bir səhnə hətta Mizqiryovun filmində də var idi. Orada duel səhnəsi də var: duelçilər yaxın durur, bir-birinin başına tapança tutur və növbə ilə atəş açır.
"Amerika dueli"nin bir neçə başqa növü də olub. Duelçilər iki əks tərəfdən meşəyə və ya parka bir güllə yüklənmiş silahlarla girib bir-birlərini ovlamağa başlayırdılar.
Bununla belə, Amerika duelinin özü haqqında ayrıca danışmaq lazımdır. Məhz ABŞ-da vətəndaş müharibəsi zamanı şimallı bir general cənub zabitlə orijinal duelə girib.
Duelçilərin bir-birini görməyə belə ehtiyacı yox idi. Hər bir iştirakçının evinə rəqibin sekundantı gəlib, barut çəlləyinin yanında stul qoyub, üzərində şam yandırıb və duelçinin stulda tərpənməməsinə əmin olub. İlk ayağa qalxan uduzub. Bir saatdan sonra çəlləyin yanında sakitcə İncil oxuyan generala rəqibinin uduzduğu xəbəri verilib./lent.az