Rus jurnalist: “Qlobal miqyasda Rusiya Federasiyası dövləti artıq mövcud deyil. Uğursuz dövlət uzun müddət mübarizə apara bilməz”
Rusiyalı jurnalist və bloqer Mixael Naki UNİAN-a müsahibəsində Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin mətbuat konfransının ləğvinin əsl səbəbindən, nüvə şantajı və Kreml elitasındakı əhval-ruhiyyədən danışıb.
- Hamı Putinin susmasından danışır. Onun ənənəvi konfransı baş tutmayacaq. Bunun səbəbi nədir?
- 10 aya yaxındır ki, Rusiyada baş verənlər, rusların bu müharibəni necə qəbul etdiyi, etiraz edə bilib-bilməyəcəkləri, Kremli necə ələ keçirə biləcəkləri, Putinin ətrafının necə qəbul edildiyi və s. Məsələlər ətrafında aktiv müzakirələr gedir. Eyni zamanda, bir çox ictimai xadimlər, siyasətçilər bununla bağlı müxtəlif mərhələlərdən keçirlər. Məsələn, müharibənin əvvəlində Volodimir Zelenski sadə rusların Ukraynanı dəstəkləyəcəyinə ümid edirdi. İndi niyə belə ümidli olduğunu başa düşürəm. Siz, Zelenski və bütün ukraynalılar tamam başqa ölkədə yaşayırsınız. Sizdə vətəndaş cəmiyyəti var, seçkilər var, media var. İnsanlar öz həyat tərzlərini başqasınınkına yansıtmağa meyillidirlər. Əvvəllər həqiqətən də, Rusiyada müharibəyə qarşı kifayət qədər böyük etirazlar var idi. İlk həftə ərzində 8000 adam həbs edilib. Ancaq sonra təcili olaraq qanunlar qəbul edildi. İndi "müharibə" sözünü işlətdiyiniz üçün həbs oluna bilərsiniz. “Rusiya ordusunu gözdən salmaq”, yəni sadəcə olaraq baş verənləri danışmaq üçün ayrıca qanunu demirəm. Bütün bunları niyə deyirəm? Əsaslandırma müxtəlif qavrayış və duyğulara, eləcə də kifayət qədər konkret məlumatlara əsaslanırdı. Məsələn, müharibəni "dəstəkləyən" ruslarla sorğunu hakimiyyət Rusiyada keçirməyi xoşlayır. Bu cür sorğular o qədər də etibarlı məlumat mənbəyi deyil. Etirazlara və yeni qanunlara aqressiv reaksiya, yumşaq desək, sizi sorğuya vicdanla cavab verməyə həvəsdən salır. Onlar sizə deyirlər: “Müharibənin tərəfdarısınızmı, yoxsa Rusiya Federasiyasında cinayət məsuliyyətinə cəlb olunan başqa bir mövqeyiniz varmı?”. Əlbəttə, insanların tam səmimi cavab verməyəcəyi ehtimalı yüksəkdir.
Burada dinamikanı rəqəmlərdə deyil, müharibəyə dəstəyin azaldığı bir dəyişiklikdə görürük. Rusların həqiqətən müharibəyə necə münasibət bəslədiyini öyrənə bilmərik, lakin bunun kimin üçün inanılmaz dərəcədə vacib olduğunu və hansı qərarlar qəbul etdiklərini görə bilərik. Vladimir Putin və onun siyasi ətrafı rusların bu müharibə ilə bağlı mövqeyinin çox önəmli olduğunu anlayırlar. Və ətrafı Vladimir Putinin ən sevimli işini, mətbuat konfransını ləğv edirlər. Putin mətbuat konfransını çox sevir, o, populyar sevimli obrazını yaratmağa, şəxsiyyətə pərəstiş yaratmağa çalışır. Bu mətbuat konfranslarında o, qalxır, alqışlanması xoşuna gəlir. Əgər Putin bu sevimli işindən imtina edibsə, bu o deməkdir ki, o və onun ətrafı Kreml ətrafında risklərin çox böyük olduğuna inanır. Onlar hesab edirlər ki, mətbuat konfransında ola biləcək söhbət ona zərər verə bilər. Təbii ki, hər şeyi süzgəcdən keçirə bilərsiniz ki, bir dənə də olsun “qaynar” sual olmasın, amma insanlar narazı qalacaqlar. Bu o deməkdir ki, Kreml Rusiyanın daxilindəki əhval-ruhiyyəyə diqqət yetirir və onlar da görürlər ki, hər şey çox pisdir. Vəziyyət elədir ki, Putinin xalqla görüşü Kreml sahibi üçün mənfi olacaq.
“Moskva Times”ın məqaləsində ayrıca qeyd edilir ki, mətbuat konfransı kontekstində tabutun içindəki son damla və ya son mismar Rusiya aerodromlarına – Engels və Ryazan yaxınlığındakı zərbələr olub. Bu, Kremldəki insanları çox qorxutdu. Zərbələr cavabsız qaldı, çünki buna nə cavab vermək aydın deyil. Nədənsə bu hekayəni konfransın ləğvi səbəbi kimi qəbul edirəm.
- Elita Putin barədə nə düşünür?
- Maraqlı məqamdır ki, müharibənin bütün tərəfləri, o cümlədən Avropa Birliyi, Olaf Şolz, Zelenski Putinlə deyil, Rusiyada hakimiyyətdə olacaq hər kəslə əməkdaşlığa hazır olduqlarını bəyan ediblər. İndi Rusiya və elita üçün yeganə çıxış yolu ya Putinin fiziki olaraq aradan götürülməsi, ya da onun ələ keçirilməsidir. İndi elita bunu öz arasında müzakirə edir. Putinin məğlubiyyəti nə qədər çox olarsa, Kreml mühitində bu söhbətlər bir o qədər çoxalır.
- Bu, 1945-ci ildə məğlubiyyətdən bir neçə həftə əvvəl bunkerdən çıxmayan Hitleri xatırlatmırmı?
- Təəssüf ki, bunu söyləmək hələ tezdir. Düşünmürəm ki, Putinin özünü güllələmək iradəsi və cəsarəti var. Kreml sahibi hələ də nəsə edə biləcəyinə inanır. O, hələ də inanır ki, Ukraynanı ələ keçirə bilər, ümidsiz vəziyyətdən sıçrayış edə bilər. Məsələ odur ki, onun ətrafının bir hissəsi də buna inanır.
Amma indi elə məqam yetişib ki, Rusiya cəbhə xəttində vəziyyəti ciddi şəkildə dəyişə bilməz. Ona görə də Putinin gördüyü yeganə iş münaqişəni uzatmaqdır. Dünyadakı bütün insanları bir şey maraqlandırır - kaş bu müharibə tez bir zamanda bitsəydi. Rusiya bunu qazana bilməz, amma başa çatdırmaq da istəmir. Ona görə də Putinlə bağlı suallar, onun varlığı və bu müharibənin davamı indi bütün dünya üçün ən aktualdır. Hər gün bu, nəinki vətənlərini müdafiə edən ukraynalı əsgərlərin ölümünə səbəb olur, həm də qlobal dünya prosesinin bütün digər iştirakçılarına əlavə xərclər gətirir.
- Beynəlxalq mətbuatda Ukraynanın Krım və nüvə müharibəsi arasında seçim etməli olduğu barədə bəyanatlar yayılıb. Sizcə, Qərb Ukraynanın Krımı azad etməsinə razı olacaqmı?
- Hücum silahlarının və müdafiə silahlarının olması ilə bağlı bütün məqalələr bir növ jurnalistikanın uydurmasıdır. Çünki silahlar istifadə olunma üsulundan asılı olaraq müdafiə və ya hücum xarakteri daşıyır. Qərb Ukraynaya özünü Rusiyadan müdafiə etməkdə kömək edir, lakin eyni vasitələrlə Krımda da daxil olmaqla, hücuma keçə bilər. Əgər Ukrayna Rusiyanı geri çəkilməyə məcbur edirsə, deməli, imkanı var, hücuma davam etmək bacarığı mövcuddur. Qərbin dəstəyi mümkündür. Çünki Qərb Krımın Rusiya olduğunu tanımır. Qərb dəfələrlə bildirib ki, qələbəsinin parametrlərini məhz Ukrayna müəyyən edəcək.
Təəssüf ki, Putinin nüvə silahı ilə bağlı təhdidi müharibənin əvvəlindən tətbiq edilir. Amma əslində onun əsas silahı nüvə deyil. Kreml sahibi əslində bununla qorxudur. Putin Avropanı nüvə silahlarından istifadə bəyanatları ilə qorxudur, bu vasitə ilə Qərblə bazarlıq etmək istəyir.
- Əgər Putin nüvə silahının işə salınmasının onun qələbəsinə və Ukraynanın məğlubiyyətinə səbəb olacağına səmimi şəkildə inanırsa, niyə indiyədək bunu etməyib?
- Çünki bu qərar kifayət qədər risklidir. Çünki Qərb dərhal cavab verəcəyini açıqlayıb. Nüvə silahları nəzərə alınmalı olan nəticələr miqyasına malikdir. Putin bunu çox gözəl anlayır, ona görə də bir müddət bu nüvə isteriyasını eşidəcəyik. Putin müharibənin ilk həftəsində nüvə triadasını hazır vəziyyətə gətirəndə hamı narahat idi, qaçırdı, üçüncü dünya müharibəsini gözləyirdi, yod alırdı və s. Bir neçə aydan sonra Putin nüvə silahını xatırladanda hamı yenə narahat idi, amma heç kim yod almadı. Demək, blef olduğu fikri artıb.
- Ukrayna Rusiya lideri ilə danışıqlar masasına oturmaq fikrində deyilsə, biz hansı razılaşmalardan danışa bilərik və Putin nəyə ümid edir?
- Putin yəqin ki, Kiyevə növbəti dəfə hücuma inanır. Aydındır ki, bu istiqamətdə müəyyən planlar var, lakin onların necə həyata keçiriləcəyi çox aydın deyil. Fevralda Putin 180-200 minlik dəstə ilə Ukraynaya hücum edərək Kiyevi tutmağa cəhd etdi. Nə ilə bitdiyini biz gördük. Bundan sonra nə hazırlayır? Yenə 200 min insanı yığıb Kiyevi tutmağa çalışacaq? Ukraynada indi daha çox silah, daha çox silah çeşidi, daha çox hava hücumundan müdafiə sistemi və MLRS var. Bununla yanaşı, təlim keçmiş bir milyon insan var. Yəni ki, vəziyyət fevralda olduğundan çox fərqlidir.
İnanıram ki, Vladimir Putinin hansısa hücum planı var, amma onun icrası fəlakətli olacaq. O, təbii ki, insanların çoxunu özü ilə məzara aparacaq. Ümid edirəm ki, yaza qədər yaşaya bilməyəcək. Ümid edirəm ki, ya sabah ölər, ya da əsir düşər. Dünya şəffaf və böyükdür, Putin kimi insan onda gizlənə bilməz.
- Rusiyanın taleyi necə olacaq?
- Mən qəti şəkildə deyə bilərəm ki, Rusiyada narazılıq artır. Kreml bunu dəqiq bilir və görür. Elitalar arasında da narazılıq artır. Biri ölkədən getdi, kimsə Rusiya vətəndaşlığından imtina etdi, kimsə amerikalılarla danışıqlar aparır və s. Biz güc strukturları daxilində münaqişə görürük, ordu təhlükəsizlik qüvvələrinə qarşı çıxır, hamı hər şeyi bir-birinin üstünə atır, hər şeydə bir-birindən şübhələnirlər. Qanuni zorakılıqda inhisar itkisi var. Kadırovçular və vaqnerçilər var ki, istədiklərini edirlər və heç kim onlara qarşı çıxmır. Fərarilik, arbalet, edam halları var, silahlı olan çoxlu sayda məhbuslar var. Qlobal miqyasda Rusiya dövləti artıq mövcud deyil. Politologiyada buna “uğursuz dövlət” deyirlər, normal iqtisadi baza olmayanda dəqiq sərhədlər olmur. Uğursuz dövlət uzun müddət mübarizə apara bilməz.
Bu ilin əsas nəticəsi Ukraynanın ayaqda qalması, müqavimət göstərməsidir. Ukrayna həm düşmənlərinə, həm də müttəfiqlərinə göstərdi ki, o, mübarizə aparan və bunu bacaran bir dövlətdir. Ümid edək ki, gələn ildə Ukrayna bu müharibəyə son qoyacaq.
Müəllif: Turan Abdulla