İttifaq ilə əməkdaşlıq etmək istəyən ölkələrə “parçalanmış inteqrasiya” təklifi
Brüsseldə keçirilən sammitdə Avropa İttifaqına (Aİ) üzv olmaq istəməyən və ya üzv ola bilməyən ölkələrin daxil olacağı “Avropa Siyasi İcması” məsələsi də müzakirə edilib. Ankara Aİ institutlarına “tədrici daxil olmaq” ideyasına da isti münasibət bəsləyir.
Aİ-yə üzv ölkələrin dövlət və hökumət başçıları Ukrayna və Moldovaya namizəd statusunun verildiyi kritik Brüssel Sammitində İttifaqın gələcək formasını, enerji təhlükəsizliyini və gözlənilən iqtisadi böhranı dəyərləndiriblər.
Aİ-yə hazırkı sədrliyi üzərinə götürən Fransa bəyan edib ki, Rusiyanın Ukraynaya hücumundan sonra İttifaq Aİ-yə üzv olmaq istəməyən və ya üzv ola bilməyən ölkələrlə siyasi səviyyədə institusional əməkdaşlığa getməlidir. Fransadakı seçki məğlubiyyətindən sonra Brüsseldə “ikinci yaz axtarışına” çıxan Makron bir daha bu ideyanı, xüsusən də siyasi əməkdaşlıq ideyasını müdafiə etdi. Liderlər sammitin birinci günü axşam sessiyasında “Avropa Siyasi İcması” ideyasını da müzakirə ediblər.
Keçmişlə müqayisədə Aİ-nin genişlənmə siyasətinə isti baxmağa başlayan Avstriyanın yeni Baş naziri Karl Nehammer Aİ-yə üzvlük prosesinin son dərəcə texniki və çətin olduğunu müdafiə edərək, İttifaq ilə əməkdaşlıq etmək istəyən ölkələrə “parçalanmış inteqrasiya”nı təklif etdi.
Tədricən yaxınlaşma
Avstriya rəhbərliyinin fikrincə, 100 min səhifədən çox olan Aİ mükəlləfiyyətini olduğu kimi yerinə yetirmək çətindir. Digər tərəfdən, Aİ-yə qonşu və namizəd ölkələrin mərhələli şəkildə Avropa İttifaqı agentlikləri və proqramlarına daxil edilməsi ilə daha dərin, konkret və səmərəli əməkdaşlığın əldə oluna biləcəyi düşünülür.
Türkiyə Fransanın “Avropa Siyasi İcması” ideyasını alqışlasa da, Aİ-nin Ankaranı öz agentliklərinə və institutlarına inteqrasiya etmək üçün strukturlaşmasını dəstəkləyir. O, yalnız Aİ-Türkiyə münasibətlərini “imtiyazlı tərəfdaşlıq” sazişinə çevirmək üçün “Avropa Siyasi İcması” layihəsinə qarşı çıxır.
Aİ gələn ilin payızında Çexiyanın paytaxtı Praqada liderlər səviyyəsində keçiriləcək və iyulun 1-dən dövriyyəyə sədrlik edəcək xüsusi sessiyada “siyasi icma” məsələsini müzakirə edəcək.
Digər tərəfdən, Yunanıstanın Baş naziri Kiryakos Mitsotakis iki gündür davam edən liderlər zirvəsində vaxtının çox hissəsini Türkiyə ilə yaşanan gərginliyi Aİ-nin gündəminə gətirməyə həsr edib. Çünki yekun bəyannamənin xarici siyasət hissəsində liderlər Türkiyənin Şərqi Aralıq dənizindəki hərəkətləri ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə edərək, Avropa Şurasının 25 mart 2021-ci il tarixli bəyannaməsini xatırladıblar.
Bunun Mitsotakisin daxili siyasətə cəhdi olduğunu dilə gətirən diplomatik müşahidəçilər sammitin mövzusunun Türkiyə olmadığına, beynəlxalq mediada Yunanıstan Baş nazirinin fikirlərinin yer almadığına diqqət çəkiblər.
Diplomatik mənbələr onu da bildiriblər ki, bu təşəbbüs Moskva və Kiyev administrasiyaları ilə razılaşma əldə edərək Türkiyənin Qara dənizdən taxıl idxal etmək cəhdinə kölgə salmaq və Ankaranın Aİ-də müsbət imic qazanmasına mane olmaq məqsədi daşıyır.
Enerji böhranı
İclasın ikinci günü Almaniya kansleri Olaf Şolz üzv ölkələrə mümkün qlobal iqtisadi qeyri-sabitlik və enerji böhranı barədə xəbərdarlıq edib. Bildirib ki, inflyasiyanın artması ilə Ukrayna müharibəsinin əmtəə bazarlarına təsirləri gözardı edilə bilməz.
Belçikanın Baş naziri Aleksandr de Croo da Almaniya vətəndaşlarına "Enerji istehlakınızı azaldın!" çağırışı edib.
İsveçin Baş naziri Maqdalena Andersson isə italiyalı həmkarı Mario Draqinin mümkün qlobal iqtisadi böhrana qarşı yayda fövqəladə Liderlər Zirvəsi keçirmək fikrini rədd edib. Andersson iddia edib ki, konkret ehtiyat təklifləri olmadan zirvə qərarı qəbul etmək vaxt itkisidir.
Müəllif: Güldener Sonumut
Mənbə: "milliyet.com.tr"
Tərcümə AYNA-ya məxsusdur
Müəllif: İsmayıl Məmmədli