Lirənin və rublun vəziyyətinin manata psixoloji təzyiqini artırması, milli valyutanın devalvasiyası gözləntilərini gücləndirirİlin sonuna doğru, bir qayda olaraq, idxalın artması, iri şirkətlərin və maliyyə strukturlarının xarici maliyyə öhdəliklərinin ödənilməsi nəticəsində ölkədə Amerika valyutasına ənənəvi tələbat yaranıb.
Dollara marağın artdığını Dövlət Neft Fondunun Amerika valyutasının satışını artıran məlumatları göstərir. Ötən həftənin cümə axşamı Mərkəzi Bankın valyuta hərracında kommersiya bankları 97,6 milyon dollar alıb.
Noyabrın 16-da keçirilmiş əvvəlki hərracla müqayisədə valyutaya tələb 7 milyon 500 min dollar və ya 8,3% artıb. Yeri gəlmişkən, sonuncu hərrac da tələbin 1,6% artması ilə yadda qalıb.
Ümumiyyətlə, ilin sonu ilə bağlı bu ənənəvi vəziyyətin əsasında obyektiv və subyektiv amillər dayanır. Birincilər arasında - bir qayda olaraq, yeni ilə qədər ərzaq istehlakında artım gözlənilir, ərzaq və qeyri-ərzaq məhsulları seqmentində istehlakçı tələbatı artır. Bayramlar mal və xidmətlərə tələbin artacağını vəd edir və satılan dollar təklifinin artması onu göstərir ki, biznes çevrəsi xarici valyuta almaqla buna fəal hazırlaşır.
Axı məlumdur ki, qeyri-ərzaq məhsulları və ərzaq məhsullarının “aslan payı” xaricdən gətirilir. Yerli istehsal azdır. Lirənin və rublun vəziyyətinin manata psixoloji təzyiqini artırması, milli valyutanın devalvasiyası gözləntiləri gücləndirir. Bununla belə, Türkiyədə baş verən devalvasiyanın Azərbaycanın pul vahidinə ciddi təsir etməyəcəyini deyən deputat Vüqar Bayramov ölkələrimiz arasında ticarətin əsasən dollarla həyata keçirildiyini, Türkiyə istiqamətində ixracımızın əsas mövqeyinin karbohidrogenlər olduğunu qeyd edib.
İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərlinin sözlərinə görə, bu ilin sentyabr və oktyabr aylarında valyutaya tələbat cüzi olduğu halda, noyabr ayı faiz artımı ilə yadda qalıb. “Bunu valyuta hərracları da göstərir. Payızın əvvəlinə və ya ortalarına qədər dollar satışı demək olar ki, iki dəfə artıb. Belə ki, ilk payız aylarında tələbat 60 milyonu ötmürdüsə, noyabrın sonunda artıq yüz milyona yaxın olub”.
“Hesab edirəm ki, buna həm də Türkiyədə baş verən hadisələr səbəb olub. Lirənin psixoloji dəyərdən düşmə həddini aşması manatın taleyi ilə bağlı cəmiyyətimizdə müəyyən narahatlıq doğurur. Baxmayaraq ki, neft qiymətlərinin yüksək olması səbəbindən manatın məzənnəsinə ciddi təhlükə yoxdur", - N.Cəfərli bildirib
"İstənilən halda, lirənin devalvasiyası və bununla bağlı yaranan gərginlik tələbi artırır. Lirənin ucuzlaşmasının digər tərəfi isə daha ucuz türk mallarının idxalının artmasıdır və bu da dollara tələbatın artmasına səbəb olur”, - ekspert əlavə edib.
Cəfərli həmçinin qeyd edib ki, Yeni il bayramına qədər valyutaya tələbat daha da artacaq: “Bunu ödəmək üçün satışı artırmalıyıq. Axı bayrama qədər ərzaq və mal idxalı artır - insanlar hazırlaşır, bayram süfrələri düzülür. Ona görə də həm xaricdən idxal olunan məhsulların həcmi, həm də xaricdən mal alınan dollar miqdarı artır. Müvafiq olaraq, ilin sonuna kimi biznesimizdə xarici valyutaya tələbat ənənəvi olaraq artır”.
Müəllif: Tanya Samsonova