Təhsil sistemində gender balansını bərpa etmək niyə vacibdir?Azərbaycan məktəblərində müəllim heyəti əsasən qadınlardan ibarətdir və bu, zərif cinsin nümayəndələri arasında ən populyar peşədir. Ancaq kişilər daha qazanclı yerlərə üstünlük verərək müəllimliyi arxa plana çəkirlər.
Bu yaxınlarda ölkənin təhsil naziri Emin Amrullayev təhsildə qadınların həddindən artıq çox olmasının gələcəkdə problemlər yaradacağını söylədi və müəllimlər arasında daha çox kişilərin olmasını istədiyini dedi: “Hər beş ildən bir 10 yaşlı məktəblilər arasında bir qiymətləndirmə aparılır və bu yaşda qızların oğlanlara nisbətən daha yaxşı qavrama nəticələri göstərdiyi məlum olur. Qızların oxumaq və anlama qabiliyyəti daha yüksəkdir. Amma 15 yaşlı şagirdlərin qiymətləndirmə nəticələrinə görə, əksini müşahidə edirik, yəni qızların göstəriciləri aşağı düşür. Bunu təhlil etmək lazımdır. Düşünürəm ki, məsələ təhsil və pedaqoji prosesdə deyil, onları əhatə edən insanlara münasibətdə və rəftardadır”.
Mövzunu AYNA-ya şərh edən təhsil eksperti Səbinə Əliyeva nazirin qaldırdığı mövzunun çox aktual olduğunu bildirib: “Kişiləri müəllimliyə qaytarmaq üçün təbii ki, müəllimlərin maaşlarını qaldırmaq, kommunal xidmətlərə görə verilən müavinətləri və mənzil almaq üçün güzəştli xətləri qaytarmaq lazımdır. Müəllimin işinə olan marağın bir çoxunu öldürən mühüm amil dərsə hazırlaşmağa bürokratik münasibətdir. Başqa bir məqam: 21-ci əsrdir, bəs niyə hələ də bütün təşkilatlarda, xüsusən universitetlərdə və məktəblərdə sənədləşdirmə aparılması üçün elektron formata keçmirik? Bütün bu dəyişikliklər tətbiq olunarsa, daha çox güclü cinsin nümayəndələri müəllim olaraq işə gedəcək, texniki məktəblər həyata qayıdacaq və kişi abituriyentlər arasında pedaqoji fakültəyə daxil olmaq istəyənlərin sayı artacaq. Və kişi müəllimlərin sayı artıqsa məktəbdə idarəetmə mexanizmi daha təsirli olacaq”.
Təhsil Nazirliyi yanında İctimai Şuranın sədri, professor Şahlar Əsgərov da nazirin sözləri ilə razılaşır. Onun AYNA-ya dediyinə görə, mövcud vəziyyət, xüsusən, Qarabağ münaqişəsi səbəbindən, işğal altında olan 7 bölgədən insanların paytaxta gəlməsi ilə yaranmışdı: “Aralarında pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olan, amma Bakıda ailəsini dolandırmaq üçün peşəsini dəyişmək məcburiyyətində qalan kişilər də var idi. İndi vəziyyət sabitləşdi, onlar öz evlərinə qayıda və yenidən müəllim ola bilərlər”.
Əməkdar müəllim Asif Cahangirov da hesab edir ki, məktəblərdə qadın müəllimlərin kişilərdən çox olması şagirdlərimizin şəxsi keyfiyyətlərinin inkişafı, həmçinin psixoloji və pedaqoji baxımdan böyük bir problemdir: “Müəllim işləyən kişi və qadınların nisbəti tarazlığın xeyrinə dəyişdirilməlidir, balans olmalıdır. Bir çox ölkələrdə ümumtəhsil məktəblərində olmuşam və deyə bilərəm ki, ibtidai siniflər də daxil olmaqla bir çox kişi müəllim var. Qəsdən bu peşəni seçdilər. Sovet dövründə, xüsusən də kənd yerlərində kişi müəllimlər çox idi. İndi vəziyyət fərqlidir və bir çox kişilər üçün bu iş aşağı əmək haqqı və müəllim peşəsinin o qədər də nüfuzlu olmaması səbəbindən cəlbedici görünmür. Kişiləri bu cür işlərdən çəkindirən stereotiplər də var”.
“Bu vəziyyət ilk növbədə pedaqoji iş üçün maddi həvəsləndirmə yolu ilə dəyişdirilməlidir. Son 7-8 il ərzində müəllimlərin maaşları sistematik şəkildə artırılıb, lakin xidmət bazarının cari ehtiyaclarını ödədiyini söyləmək olmaz. Ölkə Prezidenti tərəfindən 2013-cü ildə təsdiq edilmiş təhsilin inkişafı üzrə dövlət strategiyasında müəllimlərin maddi motivasiyasının yaxşılaşdırılması, illik əmək haqqının adambaşına düşən ÜDM-ə nisbətinin tədricən 1,8-2 dəfə artırılması nəzərdə tutulmuşdu. Təbii ki, bacarıq və nəticələrə əsaslanan fərqləndirmə yolu ilə. İndi gənclərin düzgün motivasiyası yoxdur. Məsələn, Sinqapurda bir hüquq məzunu, müəllimlik məzunu olaraq işə müraciət edərkən onun yarısı qədər qazanır. Bu amil həmin ölkədə müəllimliyin nüfuzunu nümayiş etdirir”, - deyə Cahangirov vurğulayıb.
Müəllif: Elya Belskaya