Azərbaycanda qeyri-ənənəvi bitkiçilik inkişaf etməyə başlayıb və mütəxəssislər bunu müsbət qiymətləndirirlər
Azərbaycanda ənənəvi bitkiçilik uzun illərdir inkişaf edir, lakin bəzi fermerlər artıq ölkəmiz üçün qeyri-tipik yeni məhsullar istehsal etmə ehtiyacını başa düşürlər. Bu sahənin üstünlüyü odur ki, praktik olaraq rəqiblərlə qarşılaşmayacaqlar, ancaq burada da çətinliklər var.
Bu yaxınlarda “Aqroservis” ASC ölkəmiz üçün qeyri-ənənəvi bitkiçilik sahələri üçün fermerlərə kompleks aqrotexniki xidmətlər təklifi hazırladı. Onlara görə, əkin, texnika, yüksək keyfiyyətli mineral gübrələr, zərərvericilərə qarşı mübarizə dərmanları ilə təmin etmək, həmçinin məhsulu itkisiz yığmaq və fermerə təqdim etmək üçün lazım olan bütün aqrotexniki işlər həyata keçiriləcək. Bitkinin sağlam inkişafı üçün bu sahədə gələcək digər məsələlərin həllində müvafiq işlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur.
Beləliklə, Şamaxı rayonunun Böyük Xınslı kəndində torpağın uyğunluğunu müəyyənləşdirmək üçün hərtərəfli analiz aparılıb və 1 hektar ərazidə qara zirə əkilib.
Bəzi fermerlər lavanda becərilməsi sahəsində ixtisaslaşmağı seçiblər. Lənkəranın İstisu kəndindəki “Yaşıl Çay” ferması yerli qara çayın lavandalı fermentləşdirilmiş qarışığından yeni növ çay əldə edib. Bu, mütəxəssislər tərəfindən yüksək qiymətləndirildi.
Qəbələnin Çuxurqabala kəndində fəaliyyət göstərən bir təsərrüfat da lavanda (lavandula angustifolia) yetişdirir. Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyinin (KOBİA) vasitəçiliyi ilə iki təsərrüfat arasında əməkdaşlıq müqaviləsi imzalandı. Zavodun faydalılığını nəzərə alaraq, 0,5 hektar ərazidə ensiz yarpaqlı lavandanın sınaq əkini aparılıb.
Davamlı İnkişaf Tədqiqatları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayevin AYNA-ya dediyinə görə, əvvəllər bu cür məhsullara xüsusi tələbat yox idi, buna görə də heç kim bununla məşğul deyildi: “Yəqin ki, indi istehsalçılar bazarda müəyyən bir yer tutmağı planlaşdırırlar. Vəziyyət dəyişir və xüsusilə lavanda və yasəmən kimi müxtəlif məhsulların yetişdirilməsi üçün ilkin şərtlər var. Kosmetologiya və parfümeriyada fəal şəkildə istifadə olunan bu bitkilər ənənəvi olaraq aromaterapiyada da istifadə olunur”.
“Nəzərə alınmalıdır ki, iqlim dəyişir və yeni şəraitdə daha yaxşı yetişən bəzi bitkilər digərlərini əvəz edə bilər. Məsələn, əvvəllər ölkədəki çobanyastığı indiki qədər bol deyildi. Bu il həm də çox miqdarda xaş-xaş bitib”, - deyə ekspert bildirib.
Onun fikrincə, ənənəvi olmayan bitkiçilik məhsullarına yerli bazarda tələbat çox olmayacaq, lakin xarici bazarlar tapmaq mümkün və lazımdır: “Ümumiyyətlə, vətəndaşlarımız kifayət qədər mühafizəkardır. Məsələn, söhbət çaydan gedirsə, indi bazarda onun çeşidləri çoxdur və vətəndaşlar bunları alıb dadına baxır. Ancaq ən populyar yenə də adi qara çaydır. Yerli markalar yaratmalı və digər ölkələrdə tanıtmalıyıq. Bundan əlavə, bitkilərin istifadə olunduğu tibb sahələrini inkişaf etdirmək lazımdır”.
Qeyri-ənənəvi bitkiçilik məhsulları yetişdirməyə qərar verən fermerlərə gəldikdə, Ağayevin fikrincə, onların problemi böyük sifarişlərin olmaması ola bilər: “Pambıqçılıq sahəsindəki təcrübəni dövlətin iştirakı olmadan, ancaq yalnız özəl kapitalın iştirakı ilə, götürmək olardı. Ölkəmiz üçün qeyri-ənənəvi bitkilərlə yanaşı, ölkəmizin həmişə məşhur olduğu biktkiləri də unutmamalıyıq. Məsələn, zəfəranın becərilməsi və istifadəsi üçün əla fürsətlərimiz var, amma istifadə etmirik. Onu Şəki də daxil olmaqla bir çox bölgədə əkirlər, bəs sonra? Daxili bazarda zəfəranın dəyəri artdı və bu, onu almaq istəyənlərin sayını azaldır. Bundan əlavə, Baltikyanı ölkələrdən yalnız biri bizdən zəfəranı saf şəklində alır. Odur ki, bu bazara ya məhsullarla, ya da yarımfabrikatlarla daxil olmalıyıq və bunun üçün istehsal həcmlərini artırmaq lazımdır”.
“Ancaq burada daha bir şey vacibdir - kreativ düşüncə. Bunun sayəsində bazarda tələb olunan məhsullar yaratmaq mümkün olacaq. Məsələn, ölkədə dərman çobanyastığı qurudulmuş formada satılır və insanlar antiseptik olaraq alır. Ancaq çeşidi genişləndirməlisiniz, ondan başqa nə əldə edə biləcəyinizi düşünün. Bunun üçün müvafiq məlumatlara, biliklərə sahib olmalısan - söhbət biokimyaçılardan, əczacılardan və s. gedir”, - deyə həmsöhbətimiz vurğulayıb.
Ekspertin qənaətincə, həm də istehsal üçün əlverişli şərait yaratmaq lazımdır: “Bir vaxtlar Bakıda kiçik bir şirkətin qoz yağı istehsalı ilə məşğul olduğunu, ancaq normal işləməsinə imkan verilmədiyindən bağlandığını xatırlayın. Bu məhsullara hər zaman tələbat olmasına baxmayaraq, onun işləməsinə imkan vermədilər”.
“Sarımsaq tozu, sarımsaq yağı istehsalını təşkil etmək mümkündür. Ancaq bu edilmədi. Fermerlər tez-tez məhsullarının çürüməsindən və satacaq yerin olmadığından şikayətlənirlər. Ancaq Azərbaycanda həmişə belə olur: hər kəs bir növ kənd təsərrüfatı məhsulu əkir - eyni sarımsaq və bunun qiyməti kəskin şəkildə azalır, sonra heç kim əkmir və çatışmazlıq üzündən onun dəyəri artır. Ancaq satılmayan məhsulun artığını itkiyə vermək əvəzinə, yeni məhsula çevrmək olar”, - deyə Ağayev fikrini tamamlayıb.
“Xidmət-iş” Həmkarlar İttifaqları Federasiyasının vitse-prezidenti Camaləddin İsmayılov AYNA-ya şərhində bir çox ölkədə kiçik ailə təsərrüfatlarının tibb, yemək və kosmetologiyada istifadə olunan otların və bitkilərin yetişdirilməsində ixtisaslaşdıqlarını deyib: “Ölkəmizdə əksəriyyət eyni növ məhsul yetişdirir - kartof, yerkökü, pomidor. Ölkəmizdə yetişdirilməyən, lakin burada gözəl yetişə biləcək bir çox bitki var. Onlar təsnifatı Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin mütəxəssisləri tərəfindən təhlil edilməli və fermerlərə tövsiyələr verilməlidir”.
“Ancaq Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi bu istiqamətdə heç bir iş görmür. Bu sahədə mütəxəssis yoxdursa, xarici mütəxəssisləri cəlb etməliyik. Bu iş növü, bu sahədə ixtisaslaşacaq olanların lazımi müasir bilik və bacarıqlara sahib olduqları təqdirdə, gəlirli və az zəhmət tələb edən bir iş ola bilər. Xüsusilə cənub bölgəsində - subtropik iqlim zonasında bu baxımdan böyük perspektivlər var”, - deyə mütəxəssis vurğulayıb.