Bakı ilə İrəvan Moskvasız daha yaxşı dil tapa bilir
Moskva İrəvanla Bakının barışmasını dəstəkləməyə hazır olduğunu təsdiqləyir. Bunu TASS-a müsahibəsində Rusiya Federasiyası xarici işlər nazirinin müavini Mixail Qaluzin deyib.
Onun sözlərinə görə, Rusiya tərəfi Ermənistan və Azərbaycanın xarici işlər nazirləri Ararat Mirzoyan və Ceyhun Bayramovun mayın 10-11-də Qazaxıstanda sülh müqaviləsinin hazırlanması üçün keçirilən görüşünü müsbət qiymətləndirir: “Bu, tərəflərə Cənubi Qafqazda sülh və sabitlik yolunda irəliləmək imkanı verdi. Bu istiqamətdə daha bir mühüm addım atılıb”.
“Moskva artıq iki dəfə - 2023-cü ilin may və iyul aylarında Bakı ilə İrəvan arasında sülh danışıqlarının raundlarına ev sahibliyi edib. Biz Rusiyanın iki qardaş xalqının barışmasına hərtərəfli dəstək verməyə, regiondakı bütün ölkələrin təhlükəsizliyini və rifahını təmin etmək üçün qarşılıqlı məqbul və balanslaşdırılmış həll yollarının axtarışını təşviq etməyə davam etməyə hazırıq”, - deyə Qaluzin bildirib.
Diplomat Ermənistan-Azərbaycan təmasları üçün platforma yaradan Astananın rolunu da yüksək qiymətləndirib: “Bu cür görüşlərin sülh müqaviləsinin bağlanması ilə yanaşı, Azərbaycan ilə Ermənistan arasında nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrin blokunun açılmasını, sərhədlərin müəyyənləşdirilməsini, müştərək sərhəd və vətəndaş cəmiyyətləri vasitəsilə əlaqələrin inkişafını nəzərdə tutan 2020-2022-ci illərdə olduğu kimi ən yüksək səviyyədə üçtərəfli sazişlərə uyğun olması vacibdir”.
Qarşımızda pis oyun zamanı yaxşı fəaliyyət göstərmək cəhdinin başqa bir nümunəsi var. Aydındır ki, Rusiya heç vaxt Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin həllində maraqlı olmayıb. Əksinə, həmişə onun atəşinə yanacaq qatırdı. Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı da belə olub. Telejurnalist Aleksandr Nevzorovun Pskov desant-paraşütçüləri və digər rus hərbçilərinin o zaman Ermənistan tərəfində döyüşdüyü barədə açıqlamasını xatırlamaq olar.
Və Xocalıda dinc azərbaycanlı əhalinin soyqırımında iştirak etmiş 366-cı motoatıcı alayının biabırçı rolunu Azərbaycanda heç kim unutmayıb. Eləcə də Birinci Qarabağ müharibəsindən sonra Rusiya silahlarının Ermənistana aktiv şəkildə göndərilməsini qeyd edək. Bununla əlaqədar xatırlatmaq istərdim ki, 1997-ci il aprelin 2-də Dövlət Dumasının qapalı iclasında Lev Roxlin Cənubi Qafqazdakı vəziyyətlə bağlı məruzə ilə çıxış edib, Rusiya tərəfindən bəzi qonşu MDB dövlətlərinə silahların qanunsuz ötürülməsi probleminə toxunub. O, müəyyən edib ki, Ermənistana yeni silahlar, hətta bəzən zavod sürtkü yağında da gəlir və sənədlərə görə, hər şey metal qırıntılarının qiymətinə silinir.
Roxlin daha sonra Azərbaycanın uzun illərdir, sözün əsl mənasında, qışqırdığını açıq şəkildə bəyan edib. Rusiya münaqişə tərəflərindən birini silahlandırır və bununla da Cənubi Qafqazda daha böyük yanğını alovlandırırdı. Roxlinin Dövlət Dumasına məruzəsi zamanı əldə etdiyi məlumatlara görə, Ermənistana tədarük nəticəsində Rusiyanın maliyyə itkiləri təxminən 1 milyard dollar təşkil edib.
Sonrakı illərdə də Rusiya Ermənistana siyasi, iqtisadi və hərbi yardım göstərdi. Xüsusən də Ermənistanın sükanı arxasında iki keçmiş Qarabağ separatçısı Robert Köçəryan və Serj Sarkisyanın olduğu dövrdə. Amma 44 günlük müharibə zamanı da silahla dolu təyyarələr daim Rusiyadan Ermənistana uçurdu. Üstəlik, Ermənistan tərəfində 44 günlük müharibədə 500-dən çox “Vaqner”çi iştirak edib. Bütün bunları Mixail Qaluzinə xatırlatmağa dəyər.
Bakıdakı Hərbi Qənimətlər Parkında nümayiş olunan hər şeyi də ona göstərmək yaxşı olardı. Bunlar sırf Rusiya silahları və hərbi texnikasıdır. O cümlədən Ermənistandan atılan, Rusiya istehsalı olan “İsgəndər-M” raketlərinin qalıqları, o cümlədən sonradan Ukraynaya soxulmuş Rusiya hərbi texnikasının işarələnməsi üçün istifadə edilən V və Z hərfləri olan tanklar və zirehli transportyorlar. Beləliklə, müxtəlif növ rus təbliğatçıları bizi bunun əksini nə qədər inandırmağa çalışsalar da, Azərbaycanın 44 günlük müharibədə qələbəsi Rusiyanın planlarına zidd baş verdi.
Eləcə də, planlarının əksinə olaraq, ötən ilin sentyabrında bir günlük antiterror əməliyyatı nəticəsində Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün tam bərpa olunması da rus planlarına zidd idi. Və Rusiya sülhməramlılarının Qarabağ iqtisadi rayonundan vaxtından əvvəl çıxarılması heç də xoşməramlılıq jesti deyil, məcburi tədbirdir. Çünki Rusiyanın bu Azərbaycan bölgəsində sadəcə olaraq “qoruyacaq” kimsəsi yoxdur. Və Rusiyada Ukraynaya qarşı müharibə ilə bağlı hərbi personal və hərbi texnika çatışmazlığı var.
Bununla belə, Rusiyanın Azərbaycanın 44 günlük müharibədə qələbəsindən sonra da “Dağlıq Qarabağın statusu” kimi saatlı bombanı saxlamaq arzusu var idi. Rusiya Federasiyasının bu planları həyata keçirilmədi. Üstəlik, Azərbaycan və Ermənistan göstərdi ki, Rusiya və ya başqa vasitəçilik olmadan problemi tamamilə özləri həll edə bilər.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin köməkçisi, Prezident Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev isə tamamilə haqlı idi. O, Almaniyanın “Berliner Zeitung” qəzetinə müsahibəsində Bakının Ermənistanın Şərqi Avropa Qrupunun İqlim Konfransı Bürosuna üzvlüyünə namizədliyini, İrəvanın isə Azərbaycanın BMT-nin 29-cu İqlim Konfransına (COP) ev sahibliyi etmək üçün namizədliyini dəstəklədiyini xatırladıb.
“Bu, onu göstərir ki, Azərbaycan və Ermənistan vasitəçilər olmadan birbaşa ikitərəfli danışıqlar aparmağa qadirdir”, - deyə Hacıyev vurğulayıb.
Bəli, o, haqlıdır. Çünki hər bir vasitəçi yalnız öz maraqlarından çıxış edəcək. Rusiya, bütün dünyanın aydın şəkildə gördüyü kimi, imperiya ambisiyaları ilə sağalmaz xəstədir. Rusiyada onun sərhədlərinin dəqiq olmadığını söyləməyi xoşlayırlar. Orada Ukrayna, Qazaxıstan, Baltikyanı ölkələr, Moldova və hətta Finlandiya və Polşadan tutmuş bir çox dövlətlərin suverenliyini və müstəqilliyini tez-tez və açıq şəkildə şübhə altına alırlar.
Deməli, Azərbaycanın belə vasitəçiyə ehtiyacı yoxdur. Güman edirəm ki, Ermənistanın da. Ölkələrimiz Rusiyanın sayəsində deyil, başqa planlarına baxmayaraq sülh müqaviləsini imzalamağa yaxındır.