Mikola Polovıy: “Rusların həbs altında olan maliyyə vəsitləri və əmlakları ukraynalılara kompensasiya olaraq ödənilə bilər”Rusiyanın işğalının üç həftəsi ərzində Ukrayna ərazisində hərbi əməliyyatlar səbəbindən ilkin itkilər 500 milyard dollardan çox təşkil edir. Məlum səbəblərə görə bu məbləğ yekun deyil.
Bu barədə Ukraynanın UNIAN saytı Nazirlər Kabinetinin mətbuat xidmətinə və Ukraynanın maliyyə naziri Sergey Marçenkonun “Forbes”ə müsahibəsinə istinadən məlumat verib. Nazirin sözlərinə görə, rus qoşunlarının hücumları nəticəsində infrastrukturun dağıdılmasından birbaşa zərər bütün itkilər demək deyil.
“Bir çox təchizat zəncirləri tamamilə pozulub, bir çox müəssisə dağıdılıb və bəziləri sadəcə olaraq işçiləri getdiyi üçün işləyə bilmir. İqtisadiyyat Nazirliyi müharibənin xərclərinin ölkənin ÜDM-nin üçdə birindən yarısına qədər olacağını hesablayıb. Başqa bir hesablamaya görə, söhbət 500 milyard dollardan gedir. Lakin dəqiq məbləğ yalnız müharibə başa çatdıqdan sonra məlum olacaq”, - deyə Marçenko vurğulayıb.
Eyni zamanda Beynəlxalq Valyuta Fondu 2022-ci ilin sonuna qədər Rusiya ilə müharibə səbəbindən Ukraynanın ümumi daxili məhsulunun 10% azalacağını proqnozlaşdırır. Fond, həmçinin inflyasiyanın 19,1%-ə yüksələcəyini proqnozlaşdırır.
Bundan əvvəl Prezidentin iqtisadi məsələlər üzrə müşaviri Oleq Ustenko demişdi ki, Rusiya ÜDM-nin yarısı müharibədən sonra Ukraynanın bərpasına sərf olunacaq. Onun sözlərinə görə, söhbət məhz Rusiyanın ÜDM-dən gedir, çünki Ukraynanın bərpası üçün pulu onlar ödəyəcək: “Biz bu vəsaiti Rusiyanın həbs edilmiş əmlakından, Mərkəzi Bankın həbs edilmiş ehtiyatlarından və s. alacağıq. Bərpa fondu doldurulur, onu necə doldurmaq barədə anlayış var”.
Bunlar çox maraqlı məqamlardır. Həqiqətən, zərər artıq inanılmaz dərəcədə böyükdür və artmaqda davam edir. Maraqlıdır, Rusiyanın xaricdəki dondurulmuş vəsaitləri nə qədərdir ki, bu barədə son həftələrdə Qərb mediası dəfələrlə xəbər verir? Məsələn, Moskvanın məlum səbəblərdən Ukraynaya artıq borclu olduğu o şərti 500 milyard ABŞ dollarını bu yolla toplamaq mümkün olacaqmı? Əgər bu aktivlər varsa, beynəlxalq hüquq normalarına tam uyğun olaraq onları ələ keçirmək və Ukraynaya köçürmək nə dərəcədə çətin olacaq? Müharibə bitdikdən sonra nə qədər vaxt lazımdır?
Axı, Yer planetinin əhalisinin demək olar ki, yarısı Ukraynanın iqtisadiyyatını, xüsusən də kənd təsərrüfatı sektorunu bərpa etməkdə maraqlıdır. Buğda (çörək, un), günəbaxan (bitki yağı), çuğundur (şəkər) - əgər Ukrayna becərdiyi torpaqları və emal olunduğu müəssisələri tez bir zamanda bərpa edə bilmirsə, o zaman bu zəruri malların qıtlığına və yüksək qiymətlərə zəmanət verilir.
Baş verənləri AYNA-ya ukraynalı siyasi elmlər doktoru, Vasil Stus adına Donetsk Milli Universitetinin (Vinnitsa) siyasi elmlər və dövlət idarəçiliyi kafedrasının professoru Mikola Polovıy şərh edib:
“Təbii ki, müharibə başlamazdan əvvəl Ukraynada az adam Rusiyanın xarici aktivlərinin sayı ilə maraqlanırdı və hətta indi də ukraynalılar buna əsaslanmır. Amma eyni zamanda, həqiqətən də, müxtəlif səviyyələrdə Ukrayna rəhbərliyi bəyan edir ki, müharibədən sonrakı bərpa işləri məğlub edilmiş təcavüzkarın hesabına baş verəcək. Hazırda Ukrayna ərazisində yerləşən Rusiya əmlakının dövlət xeyrinə rekvizisiya prosesi artıq başlayıb. Məsələn, artıq elan olunub ki, hücum başlayan zaman Ukrayna ərazisində yerləşən Rusiya müəssisələrinin 3000-dən çox vaqonu Ukrayna dəmir yolunun sərəncamına verilib. Artıq Ukrayna ərazisində Rusiya və Belarus vətəndaşlarına məxsus 17 mindən çox müəssisənin olduğu açıqlanıb.
Aydındır ki, bunlar kiçik biznes deyil. Söhbət bu müəssisələrin bütün aktivlərinin təklif olunan rekvizisiyasından gedir. Təəssüflə qeyd etmək olar ki, Rusiyanın Ukraynaya qarşı elan etmədiyi müharibə apardığı əvvəlki səkkiz il ərzində bu müəssisələr bağlanmayıb və ya Ukrayna ərazisindən çıxarılmayıb, lakin indi onlar işğalçı ölkənin mülkiyyətindən başlanğıc ehtiyatı təşkil edir və bundan Ukraynanı bərpa etmək üçün istifadə olunacaq.
Rusiya dövlətinin mülkiyyəti ilə Rusiya vətəndaşlarının mülkiyyəti (müəssisələri) arasında fərqlə bağlı incəliklər var. Hələlik heç bir aydınlıq yoxdur, lakin müharibəni pisləməyən və buna görə də ona dəstək verən Rusiya və Belarus vətəndaşlarının müəssisələrinin rekvizisiyaya məruz qala biləcəyi ilə bağlı təkliflər var. Müharibə şəraitində mülkiyyətçinin vətəndaşlığından asılı olmayaraq hər hansı əmlakın revizisiya edilməsi sadəcə olaraq hərbi zərurət faktı üzrə hərbi vəziyyətin hüquqi rejiminə uyğun olaraq mümkündür. Müharibə bitdikdən sonra Ukrayna vətəndaşlarının əmlakı qaytarılacaq və ya kompensasiya ödəniləcək, Rusiya və Belarus vətəndaşlarının əmlakının qaytarılması məsələsi isə hələ müzakirə olunacaq.
Rusiyanın xaricdəki və Ukrayna ərazisindən kənardakı əmlakına gəlincə, artıq məlumdur ki, Rusiyanın nəhəng qızıl-valyuta ehtiyatlarının üçdə ikisi - 400 milyard dollardan çox - xaricdə, o cümlədən birbaşa və ya dolayısı ilə ABŞ-ın yurisdiksiyasında saxlanılıb. Artıq onlar donudurulub. ABŞ rəsmiləri artıq bu vəsaitin bir hissəsinin Ukraynanın müharibədən sonrakı bərpasına xərclənəcəyini bəyan ediblər.
Artıq Avropa ölkələrində rus oliqarxlarının əmlaklarına həbslər qoyulur. Xüsusilə, İtaliyada milyonlarla dollarlıq meqa-yaxtaların və oliqarxların dəbdəbəli daşınmaz əmlakının həbsi sevindirməyə bilməz. Rus “zəhmətkeşlərinin” işi də asanlaşır – məsələn, İtaliyada rus təbliğatçısı Solovyova məxsus iki zəngin mülkə həbs qoyuldu. Ukraynanın məhvi miqyasında bu, xırda, lakin xoş məqamdır.
Artıq həbs edilmiş və hələ də həbs oluna bilən rus oliqarxlarının bütün əmlakını təxmin etmək çətindir, lakin ümumilikdə ən azı bir neçə milyard toplanmalıdır. Nəhayət, Rusiya dövlətinin Qərb ölkələrində yerləşən əmlakı - Rusiyanın iştirakı və/və ya mülkiyyətində olan müəssisələr, dövlətə məxsus xarici daşınmaz əmlak - bütün bunlar ya həbs olunaraq Ukraynanın xeyrinə auksionda satıla bilər, ya da məğlub olan Rusiya tərəfindən müharibə başa çatdıqdan sonra ona tətbiq ediləcək təzminatların ödənilməsinə zəmanət kimi saxlanıla bilər.
Ukrayna hakimiyyəti tamamilə haqlı olaraq həbs edilmiş əmlakın və ya onun satışından əldə edilən vəsaitin ölkənin bərpası üçün Ukraynaya verilməsini gözləyir. Bu gün fevralın 26-27-dəki vəziyyətdən fərqli olaraq, dünyada az adam Ukraynanın qalib gələcəyinə şübhə edir və bütün sivil dünya başa düşür ki, Ukrayna təkcə özünü deyil, bütün müasir dünya nizamını qoruyur. Odur ki, Rusiyanın xarici aktivlərinin yurisdiksiyasında yerləşdiyi Qərb ölkələri arasında artıq Ukraynaya bütün kompensasiyaların bu aktivlər hesabına və ya onların təhlükəsizliyinə qarşı ödəniləcəyinə dair geniş konsensus olduğuna şübhə yoxdur.
İndiki məqamın praktikasından göründüyü kimi, Rusiya əmlakının konfiskasiya edilməsinin faktiki prosesi artıq başlayıb, ona görə də bu əmlakın və ya onun pul ekvivalentlərinin Ukraynaya verilməsində gecikmələrin olmayacağını gözləmək olar. Xüsusilə, həqiqətən də, bu, Ukraynanın kənd təsərrüfatı məhsullarının dünyanın ərzaq təminatında mühüm element olması ilə bağlıdır. Ola bilsin ki, Ukrayna kənd təsərrüfatının dünya üçün əhəmiyyətinin dərk edilməsi onunla izah olunur ki, son bir neçə gündə Rusiya işğalçı qüvvələri işğal olunmuş ərazilərdə kənd təsərrüfatı texnikası sahələrini aktiv artilleriya atəşinə tutub. Görünən odur ki, Rusiya rəhbərliyi Qərb ölkələrini daha da qorxutmaq, onların Ukraynaya hərbi və humanitar yardımlarını azaltmaq üçün bu cür mərmilərdən istifadə etməyə çalışır.
Eyni zamanda, aydındır ki, Rusiya ordusunun artıq mülki əhaliyə qarşı törətdiyi hərbi cinayətlərdən sonra Rusiyanın Qərb dünyasını şantaj etmək üçün təsirli rıçaqları yoxdur - Ukraynaya dəstək artır və bu, nəhayət ki, bu müharibəni dayandırmağa, təcavüzkarı Ukraynanın bütün ərazisindən, o cümlədən Krımdan qovmaq və ilk növbədə kənd təsərrüfatını, sonra isə sənaye və post-sənaye istehsalını tez bir zamanda bərpa etmək üçün kifayət edəcək.
Və indi humanitar və hərbi yüklər Ukraynaya getdiyi kimi, müharibə başa çatandan dərhal sonra Rusiya pulu ilə alınan kənd təsərrüfatı texnikası bizə gələcək ki, bu da kənd təsərrüfatı istehsalını tez bir zamanda bərpa etməyə imkan verəcək. Və bu nöqteyi-nəzərdən Qərb dövlətləri də Rusiya Federasiyasını mümkün qədər tez sanksiyalarla boğmaqda maraqlıdır ki, onun hərbi əməliyyatları davam etdirməsi mümkünsüz olsun, çünki gördüyümüz kimi təkcə Ukraynanın deyil, həm də bir çox Qərb ölkələrinin ərzaq təhlükəsizliyi bundan asılıdır. Bu il Ukraynanın kənd təsərrüfatı sektorunun tam bərpasını gözləmək çətindir, lakin növbəti kənd təsərrüfatı ilinə qədər Ukraynanın ən azı müharibədən əvvəlki səviyyəyə yaxınlaşa biləcəyi üçün hələ də yaxşı fürsətlər var”.
Müəllif: Rauf Orucov