Azərbaycan-Türkiyə birliyi Moskvanı öz qoşunlarını Qarabağdan çıxarmağa məcbur etməyə yetərXəbər verdiyimiz kimi, Rusiya Federasiyasının MDB, Xaricdə Yaşayan Həmvətənlərlə İş və Beynəlxalq Humanitar Əməkdaşlıq üzrə Federal Agentliyinin (“Rossotrudniçestvo”) rəhbəri Yevgeni Primakov bildirib ki, Qazaxıstanın yeni informasiya naziri təyin edilən Əsgər Umarov “rusofob əhval-ruhiyyədə şübhəli bilinir və bu, müəyyən narahatlıq doğurur”. Onun sözlərinə görə, Umarovun təyinatı ölkə Prezidenti Kasım-Jomart Tokayevin “ən ağır şüurlu kompromisidir”.
Və bu, təkcə bir hücum deyil, sonrakı addımlar üçün məlumat örtüyüdür. Qazaxıstandan Rusiyaya ət və süd idxalına qadağa qoyulub. Buna cavab olaraq Qazaxıstan paytaxtı Rusiyadan analoji idxalı qadağan edib.
Zahirən məlumat köpüyü kimi görünür. Axı “Rossotrudniçestvo”nun rəhbəri kimdir ki, müstəqil olaraq başqa ölkənin nazirini günahlandırsın və onun bəyanatlarına görə əlaqə və əməkdaşlıqdan imtina etsin? Bu bəyanatlar real olsa belə. Və yuxarıdan müvafiq əmr olmadan idxalı kim qadağan edəcək?
Rusiyada təbliğati addımlar kortəbii xarakter daşımır və ya şəxsi nöqteyi-nəzəri əks etdirmir. Belə azadlıq dövrləri çoxdan geridə qalıb və çoxları artıq onları heç xatırlamır da. Biz yüksək partlayış hədəfi olan təbliğat ilə qarşılaşmışıq. Və nəticəni təkcə Qazaxıstan deyil, Rusiyanın yaxın və uzaq bütün qonşuları çıxarmalıdır.
Birincisi, Rusiya həm Mərkəzi Asiyada, həm də Avroatlantik məkanda iki ciddi diplomatik və hərbi-strateji məğlubiyyətə uğradı. Sonuncu haqqında artıq kifayət qədər çox şeylər deyilib, lakin vəziyyət nəinki həll olunmayıb, əksinə, Moskva tərəfindən daha da şişirdilir.
Qazaxıstana gəlincə, burada biz Rusiyanın ən azı siyasi cəhətdən nəinki bu ölkədən, çox güman ki, bütövlükdə regiondan həlledici çıxardılması ilə üzləşirik. Moskva bəzi təsir elementlərini saxladı, lakin artıq çox şey itirdi. Və sağalma perspektivi yoxdur.
Moskvanın yüksək kabinetlərində ifrat dərəcədə qıcıqlanma və Qazaxstanın üçüncü dərəcəli məmurlarının ünvanına söylənilən məzəmmətli bəyanatlar elə bu amildən qaynaqlanır. Bütün bu informasiya köpüyü Qazaxıstanın informasiya nazirinə deyil, birbaşa Prezident Tokayevə ünvanlanıb. Kreml çox narazıdır və birbaşa Qazaxıstan liderinə bunu işarə edir. Ruslar qazaxlardan həm xarici, həm də daxili siyasətdə köklü dəyişiklik gözləyirlər.
Çətin ki, Moskvada bu yolla öz məqsədlərinə çatsınlar. Qazaxıstanı bürüyən Çinin kölgəsi Putinin belə məqsədlərə çatmaq istəyindən çox böyükdür. Çox güman ki, informasiya ittihamı Kremldə digər qonşulara xəbərdarlıq kimi qiymətləndirilir. Moskvanın siyasətinin ağırlıq mərkəzinin Özbəkistan və Türkmənistana keçməsinə dair xəbərlər var. Lakin məsələ təkcə Mərkəzi Asiya ilə məhdudlaşmır. Moskva hərarətlə onun üçün strateji əhəmiyyət kəsb edən regionlarda və ölkələrdə təşəbbüsü ələ keçirməyə çalışır - Cənubi Qafqazdan Ukrayna və Moldovaya qədər.
Qarabağda Rusiya sülhməramlıları adlanan kontingentin addımlarına da bu prizmadan baxmaq lazımdır. Onun Azərbaycan ərazisində faktiki olaraq işğalçı orduya çevrilməsinin əlamətləri getdikcə artır. Bu səhnə hamıya Gürcüstanda və Ukraynanın şərqində baş verənlərdən çox tanışdır. Belə bir Krım tatar atalar sözü var: “Həyətində ağcaqayın əkmə, çünki rus gəlib deyəcək ki, bura onun torpağıdır”.
Rus sülhməramlıları hansısa ölkədə peyda olan kimi dərhal işğalçı orduya çevrilirlər. Onları çıxarmaq çox çətindir. Yəni bu məsələdə Bakının çox böyük problemləri var. Axı Rusiya kontingentinin Qarabağda qaldığı 5 ilinin yarısı tezliklə başa çatsa da, indidən demək olar ki, 2025-ci ildə oradan getmək fikrində deyillər.
Ona görə də Ukrayna Donbasda Belarus, Ermənistan və s. ilə yanaşı rus sülhməramlılarının da yerləşdirilməsinin qəti əleyhinədir. Bunun nəyi təhdid etdiyini öz təcrübəmizdən bilirik. Rusiya sülhməramlılarının uzun illərdir ki, ərazisini işğal etdiyi Moldovada da eyni səhnə yaşanır.
Nə etməli? Moskvaya və onun vasitəsilə İrəvana təsir edə biləcək yeganə şey Bakının hərbi-siyasi möhkəmliyi, qüvvəsidir. Artıq indidən diplomatik və informasiya səviyyəsində Rusiya sülhməramlılarının mandatını tamamlamaq üçün işə başlamaq lazımdır. Qəti şəkildə bildirilməlidir ki, onların qalmaları ilə bağlı müqavilə heç bir halda uzadılmayacaq. Onlar enerjilərini, resurslarını və maliyyələrini baza və sair kimi infrastruktura sərf etməməlidirlər. Yaxın gələcəkdə buna ehtiyac qalmayacaq.
İkinci ən vacib cəhət. Rusiya kontingentinin çıxmaqdan imtina etdiyi halda Qarabağda qalmasını hətta maddi-texniki cəhətdən çətinləşdirmək üçün ilk növbədə ən yaxın qonşularla beynəlxalq logistika sisteminin yaradılmasıdır. Moldovanın timsalında bunu görmək olar. Kişinyov Dnestryanıda öz ərazisi hesabına Rusiya kontingentinin, texnika və silahlarının rotasiyasına icazə vermir. Nəticədə, əksər hallarda oradakı bazada yerli sakinlər xidmət edir və bazanın döyüş effektivliyi daim azalır, texnika köhnəlir və sıradan çıxır. Burada obyektiv çətinliklər var, lakin Azərbaycan diplomatiyası lazımi əzmkarlıq göstərsə, onları aradan qaldırmaq olar.
Tokayevin Rusiya sülhməramlılarının çıxarılması ilə manevri Çinin birbaşa, Türkiyənin isə dolayı dəstəyi sayəsində mümkün olub. Təsadüfi deyil ki, Ərdoğan Putinlə söhbətində Mərkəzi Asiyanı Rusiyanın təsir zonası hesab etməkdən qəti şəkildə imtina etdi.
Azərbaycan-Türkiyə birliyi Ermənistan tərəfinin Moskvadan ilhamlanmış təxribat ehtimalına baxmayaraq, Rusiyanı öz qoşunlarını Qarabağdan çıxarmağa məcbur etməyə qadirdir. Bir çox səbəblərə görə rus qoşunlarının Azərbaycana tammiqyaslı müdaxiləsi olmayacaq. O cümlədən ona görə ki, Rusiya üç cəbhədə tam fəaliyyət göstərə bilmir: Mərkəzi Asiyada, Cənubi Qafqazda və Ukraynada. O, Moskva təbliğatçılarının təsəvvür etdiyi kimi güclü və ordusu da üçtərəfli döyüşə hazır deyil.
Bütövlükdə beynəlxalq vəziyyət Rusiya üçün getdikcə daha az əlverişli olur. Ukrayna və Gürcüstanın NATO-ya qəbul edilməməsi tələbi Finlandiya və İsveçin tezliklə Alyansa müraciət etməsinə səbəb olub. Belə olan halda Baltik dənizi sahilləri Rusiyaya düşmən dövlətlər tərəfindən yuyulacaq. Çar Pyotrun Avropaya açdığı pəncərə bağlana bilər. Bütün bunlardan Moskvanın Qarabağdakı kontingentindən Bakıya qarşı istifadə imkanlarını məhdudlaşdırmaq, sonra isə geri çəkilməsinə nail olmaq üçün istifadə edilməlidir. Bu, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün tam bərpası istiqamətində real addım olacaq.
Müəllif: Yuri Rayxel