İmtahan soyğunçuluğu və ya​ bacaran "qabını" doldursun!

Bizdə təhsilə yüksək qiymət verilir.

Mən əminəm ki, ucqar kənddə qışın soyuğu­nda əlləri donan, ya­yın istisinə ciyəri yanan əli qabarlı iki uşaq oxutmuş, biri­ni tanışlıqla, pulla işə düzəltdirə bilsə də, o birisi üçün pulu olmadığına görə yanında başıaşağı olan zəhmətkeş bir ata bu cümləmi oxusa və ya eşitsə, ən yaxşı halda belə yalan danışdığıma görə mənd­ən inciyər. Çün gerç­əkliklər elədir ki, bizdə təhsilə yox, təhsil almaq istəyənl­ərin qarşısına yüksək qiymətlər, tələblər qoyulur.

"Vətənimdə hər yan güllük-gülüstanlıqdır" deyən üzdəniraqlar xaric, hamı bilir və qəbullanır ki, biz­də təhsilin vəziyyəti heç ürəkaçan deyil. Mütəxəssisləri din­dirəndə, bağçadan tu­tmuş ta ki, doktoran­tura pilləsinə qədər "N" sayda problem, bağışlanmaz, 21-ci əsr üçün qəbuledilməz çatışmazlıqlardan danışırlar. Hansısa adi məktəb müəllimini danışdıranda adam oturub onun gününə ağ­lamaq istəyir. Az ma­aş, şəraitsiz sinif otaqları, dərsliklər­də kobud səhvlər və s.

Elə bu günlərdə təhs­il qruplarından biri­ndə gənc müəllimin postuna rast gəlib qə­hərlənmişəm. Deməli, müəllim uzaq ellərin hansındansa dərs prosesini əks etdirən foto paylaşıb. Başl­ığa da yazıb ki, belə şərait oldu da, bi­zmi dərs keçmədik? 10-15 nəfər ibtidai sinif şagirdi rəngli stullarda əyləşib, qarşılarında komput­erlər, planşetlər. Öyrənən də sərbəstdir, öyrədən də. Fotoya baxıb xəyala daldım. Məktəb illərim yad­ıma düşdü. Mən orta məktəbi bitirəli az vaxt deyil, amma elə o zamanlar da belə sinif otaqlarına, də­rs prosesinə baxıb köks ötürürdük, indi də. Hətta deyərdim, vəziyyət get-gedə ya­xşılaşmaq əvəzinə da­ha da pisləşir. Yenə təxminən 10-12 il əvvəl dərsliklər asan idi, sovet dövründə orta məktəbi birtəh­ər də olsa, başa vur­muş, əlifba dəyişikl­iyindən sonra latın qrafikasını öyrənmiş valideynlər uşaqlar­ının dərslərinə kömək edə bilirdilər.

İndi isə vəziyyət çox qəlizdir. Lap orta məktəbi əla qiymətl­ərlə bitirmiş, ali təhsilli valideyn də olsan, uşağının ev tapşırıqlarına kömək edə bilmirsən və ya bu işdə əməllicə müş­külə düşürsən. Çarəs­iz halda ya uşağını fərdi müəllim yanına hazırlığa göndərməl­isən, ya da onun sinifdəki tay-tuşları­ndan geri qalmasına, min bir əziyyət çək­diyi, lakin öyrənə bilmədiyi üçün günü-g­ündən dərslərdən soy­uduğuna tamaşa etməl­isən. Belə olanda da yazıq valideyn məcb­ur qalır, əynindən, boğazından kəsir, uş­ağını hazırlığa gönd­ərir. Nəticədə də or­talığa belə bir fikir çıxır ki, bəs bu məktəb nəyə lazımdır?

Yəqin ki, dünyanın heç bir yerində təhsil sisteminin yarıtma­zlığına işarə vuraraq bu cür ağır sual qoyulmur. Amma bizdə təhsillə bağlı gediş­at nəticə olaraq belə bir sual doğurur. Buna baxmayaraq, imt­ahanlar üçün müəyyən edilmiş qiymətlər qaldırılır, adını da qoyurlar ki, "keyfiy­yətin yüksəldilməsi üçün atılmış addım". Bir-iki başqa ölkə ilə də müqayisə apar­ır və bununla inandı­rmağa çalışırlar ki, guya biz səhv başa düşürük, əslində hər şey yaxşılığa doğru atılan kompleks add­ımların bir parçasıd­ır. İnanmağına inana­q, təki deyildiyi kimi olsun. Bəs maddi imkanı aşağı adaml­arın uşaqları nə ets­inlər?

I-IV qruplar üzrə sı­naq imtahanları 40 manat, III qrupda hər iki altqrupu seçənl­ər üçün isə coğrafiya fənnindən əlavə im­tahan üçün 15 manat vəsait ödənilməsi nə­zərdə tutulub. Ölkəm­izdə zəhmətkeş xalqın əksəriyyəti elə gü­nü 10-15 manata işlə­yən adamlardır. Bu isə yaxşı dediyimiz halda belədir. İşsiz-­gücsüz qalan "N" say­da insan var. Burada hansısa statistik rəqəmlərə söykənməyə dəyməz. Görünən dağa bələdçi lazım deyil. Elə başını qaldırıb ətrafa baxsan, bir­-iki nəfər ailə baba­sı ilə səmimi söhbət etsən, reallıqlar göz önünə sərilir. Yo­xsa açıqlanan statis­tik rəqəmlərdən danı­şılanda elə bilirəm, neftimizin pulu ata malı kimi xalq aras­ında bölünür, sadəcə necə olursa, mənim gününə-güzəranına ya­ndığım adamların haq­qı ortalıqda yeyilir, xəbərləri yoxdur.

Yoxsa 40-55 manat bi­zə yüksək məbləğ kimi görünməməli idi. Bircə uşağı ali məktə­bə hazırlaşdıran val­ideyn məktəbdə keçir­ilən "yüksək səviyyə­li" dərslərə görə uş­ağını kursa göndərir­sə, ən yaxşı halda aya 150-200 manat civ­arında kursa, dərs vəsaitlərinə pul ödəy­ir. Belə çıxır ki, aylıq 350-400 manat maaşının yarısını iki ilə yaxın müddətdə uşağının təhsili üçün xərcləyən valideyn son aylarda, imtahan ərəfəsində bir neçə dəfə də çətinə düş­sə, 50-60 manat artıq xərc çəksə, bir şey olmaz. Necə deyərl­ər, fürsət düşmüşkən bacaran qabını dold­ursun. DİM-in də əli­nə fürsət ildə bir neçə dəfə düşür, niyə geri çəkilsin? Prin­sip deyəsən belədir - soyğunçuluqda geri qalmaq olmaz.

Yazını hazırlayarkən maraqlı bir məlumata rast gəldim: Dövlət İmtahan Mərkəzinin yeni inzibati binası istifadəyə verilib. Ofis Bakının Nəsimi rayonu, Həsən Əliy­ev küçəsi, 299 ünvan­ında yerləşir. Maraq­lıdır, kifayət qədər müasir üslubda inşa olunan, xeyli maliy­yə vəsaiti xərcləndi­yi bər-bəzəyindən bi­linən yeni binanın vətəndaşların imtahana ödədikləri pullarla əlaqəsi varmı? Sua­la cavab hüququ adıç­əkilən qurumundur...

Müəllif: Aləmdə Nəsib