Yaşadığımız məhərrəmlik əyyamında Azərbaycanın və dünyanın məşhur şəxsiyyətlərinin İmam Hüseyn(ə.s.), Aşura, Kərbəla müsibəti barədə fikirləri bir sıra oxucularımız üçün maraqlıdır.
Azərbaycanın bolşevik Rusiyasının əsarəti altında olduğu mürəkkəb və ziddiyyətli dövrdə respublikaya rəhbərlik etmiş Nəriman Nərimanov əsasən materialist düşüncə və həyat tərzinə malik olsa da, daim Azərbaycan xalqının adət-ənənələrinə, mənəvi dəyərlərinə, o cümlədən İslam dininə hörmət və həssaslıqla yanaşmağa çalışıb. Bu, onun bolşevik-sovet lideri V.Stalinə ünvanladığı “Ucqarlarda inqilabımızın tarixinə dair” adlı məşhur məktubundan da bəlli olur.
N.Nərimanov Bakıda olmadığı vaxt Azərbaycan Kommunist-Bolşevik Partiyasının rəhbərləri Kirov və erməni Mirzoyanın göstərişi ilə müsəlmanların Aşura matəm yürüşü dağıdılmış, Balaxanıda əsgərlərlə toqquşma zamanı iranlı fəhlələr öldürülmüşdü. O, bu hadisədən hiddət və məyusluğunu gizlətməyərək sovet rəhbərinə yazırdı:
“Hökumət başında oturanların bacarıqsızlığı üzündən “Şaxsey-Vaxsey” matəm günləri zamanı qırmızı əsgərlərin güllələrindən zərər çəkmiş fars fəhlələrini də danışmağa
qoymadılar. Sollar sevindilər: Nərimanov yoxdur, beləliklə, bu il EMKA-da (Azərbaycan Kommunist-Bolşeviklər Partiyasının Mərkəzi Komitəsi) matəm günləri zamanı yürüşlərin
qadağan edilməsi haqqında məsələ qaldırmaq olar.
Keçən il bu məsələ EMKA-da ayırd edilmişdi. Mən qəti olaraq repressiya əleyhinə
idim, lakin bununla belə, biz məscidləri gəzib qara camaatı dilə tuturduq ki, küçələrdə
özlərinə işgəncə verməsinlər.
Bir nəticəsi oldumu? Qəti surətdə bildirirəm ki, nəticəsi oldu. Ən “sol” yoldaşın, Qarayevin yanında, məsciddə çox nüfuzlu bir molla bu günlərdə küçələrdə özlərinə işgəncə verənlərin hərəkətlərini möhkəm tənqid etməyə başladı. Lakin buna baxmayaraq bu il özlərinə işgəncə verənlər oldu.
Nə qədər ki, bu dindar kütlənin inkişaf səviyyəsini yüksəltmək yolu ilə onun bu
matəm günlərinə mömin olan, lakin özünə işgəncələrdə iştirak etməyənlər hansı ziyalı
müsəlman kimi yanaşmalarına nail olmamısınız, elə də olacaqdır.
Min illərdir ki, müsəlman kütləsi Məhəmmədin ən sevimli nəvəsi imam Hüseynin işgəncəli ölümü günü matəm yürüşü keçirir və ən dəhşətli şəraitdə düşmənlərin əlinə keçən Hüseyn və onun ailəsinə məhəbbət və rəğbət əlaməti olaraq, əsl dindar ünsürlər bu və ya digər yolla bu hadisələrə öz münasibətlərini bildirirlər.
Bu, öz gücsüzlüyünü bilərək, Məhəmmədin qanunlarını pozan, hamını və hər şeyi qızıla almaq istəyən Yezidə qarşı mərdi-mərdanə çıxış etmiş adamın həyatından bütöv bir faciədir...
Yeri gəlmişkən burada qeyd etmək lazımdır ki, müsəlman fəhlələrin iclaslarından birində Azərbaycan Respublikasının başçısı Ağamalı oğlu Hüseyni qorxaq kimi xarakterizə etmişdi ki, buna görə fəhlələr onu məzəmmət etmişdilər.
Qorxaq o deyil ki, yetmiş nəfər pis silahlanmış adamla on dəfə artıq qüvvətli olan düşmənlə döyüşür, odur ki, sol qrupdan qorxub işin əsl vəziyyətini bildirmir və bununla partiya üzvlərini aldadır, onları fəhlə-kəndli respublikasında qırmızı əsgər güllələrindən qanı tökülən fəhlələrə qarşı silahlandırır. Qorxaq odur ki, vəzifəsindən ötrü alçaqcasına yalan danışır, lakin imam Hüseyn tabe olsun və vicdanını qızıla satsın deyə, Yezid bütöv bir vilayəti idarə etməyi ona təklif edirdi. O bunu etmədi, həlak oldu...
Ağamalıoğlu və Musabəyov yoldaşların tarixi başa düşməsi nə kimi nəticələr
verdi?..
Kirov və Mirzoyan onlara heç kimə qəti surətdə heç bir narahatçılıq gətirməyən
matəm yürüşünü bu il qadağan etmək olarmı sorğusu ilə müraciət etdikdə, onlar dedilər:
“Olar".
Nəticədə əsgərlər və Balaxanıdan olan fəhlələr arasında silahlı toqquşma.
Musabəyov həlak olmuş fəhlələrin ailələrində olmuş və son dərəcə əsəbi fəhlə
kütləsinin əhatəsində bildirmişdi: “Buna kim icazə vermişdir, mən təhqiqat təyin
edəcəyəm və müqəssirlər cəzalarına çatacaqlar...”
Bəli, yalnız vəzifələrindən ötrü kommunizm ideyasını yaymaq istəyənləri
cəzalandırmaq lazım idi. Lakin MK-nın birinci qərarının əvəzinə yeni qərar çıxarmaq
nəyə lazım idi, yəni toqquşmadan sonra yürüşə mane olmamaq.
Ən biabırçı isə bu idi:
Fəhlə-kəndli respublikasında fəhlələri İran şahının nümayəndəsi, konsul
sakitləşdirməyə başlayıb istehza ilə fəhlələrə deyirdi:
“Nə etmək olar? Siz, İran təbəələri, başqa dövlətdə yaşayırsınız, burada sizin dini
mərasimlərinizin icrası qanunla qadağan edilmişdir. Mən sizdən xahiş edirəm, dağılışın”.
Və fəhlələr dağılışdılar...
Burada Mərkəzin nümayəndəsi Kirov da başını itirdi. Dinə qarşı materialist kimi
çıxış etmək bir şeydir. Bu mərasimləri icra etməyi qadağan etmək məqsədilə silahlı qüvvə
tətbiq etmək başqa şey... Və o, məsul katib, Mərkəzin nümayəndəsi kimi cavab verməli olacaqdır...”