10 illik gərgin əməyimin sayəsində Masallı rayonunun musiqi mədəniyyətinin 120 illik tarixinə işıq salan "Masallının musiqi ulduzları" adlı kitabın I cildini ərsəyə gətirdim. Ömür vəfa qılarsa, 2-ci cildin üzərində daha bir neçə il işləməyim lazım gələcək. Bu kitab sayca 8-ci yaradıcılıq məhsulumdur. Təəssüf ki, kitabların nəşr edilməsi üçün hələlik maddi imkanım yoxdur. İnşallah!İndi isə son kitabımın məramı barədə sizlərə qısa məlumatları çatdırıram.
XODAŞİRİN CƏBİYEV ( CABBARLI )
Masallının musiqi ulduzları
I – Cİ KİTAB
REDAKTOR: AĞALAR İDRİSOĞLU
Kinorejissor, yazıçı-publisist, Əməkdar İncəsənət Xadimi
RƏYÇİLƏR: İMAMVERDİ HƏMİDOV
Filologiya elnləri doktoru, professor
FƏRAHİM SADIXOV
Pedaqoji elmlər doktoru, professor
CANƏLİ ƏKBƏROV
Xalq Artisti, professor, “Sərəf”, “Şöhrət”, II dərəcəli “Əmək” otdenli
MƏSLƏHƏTÇİ - REDAKTOR: ƏLƏŞRƏF NİTİYEV
Filoloq, yazıçı - publisist, III dərəcəli “Vətənə Xidmətə görə” ordenli
Xodaşirin Oğlan oğlu Cəbiyev ( Cabbarlı )
“Masallının musiqi ulduzları” - 663 səhifə
Kitabda müəllif, doğulub boy-başa çatdığı Masallı rayonunda toy adət-ənənələrinə, xalq folklor yaradıcılığına, musiqi və incəsənətin inkişaf tarixinə, həmin sahələrdə xalq arasında ayrı-ayrı dövrlərdə tanınmış adlı-sanlı incəsənət adamlarının həyat yoluna işıq salmağa çalışmışdır.
Tədqiqatçı-jurnalist, ayrı-ayrı şəxsiyyətlərin həyat və yaradıcılığını araşdırmaqla, 120 ildən artıq bir dövr ərzində Masallı rayonunda musiqi və incəsənətin inkişafı barədə oxuculara müfəssəl məlumatlar vermışdır.
I kitab Masallı rayonunun 5-cü nəsil musiqi ifaçılarına qədərki dövrü əhatə edir.
Kitab-almanax geniş oxucu auditoriyası üçün nəzərdə tutulmuşdur.
İSBN XODAŞİRİN CƏBİYEV (CABBARİ)
MÜNDƏRİCAT
Redaktordan.
Fərahim Sadıxov.
Canəli Əkbərov.
I. Masallı rayonu ilə bağlı tarixi - etnoqrafik məlumatlar.
1. Qısa tarixi məlumat.
2. Coğrafiyası
3. Əhalisi
4. Bələdiyyələr haqqında
5. Qoruqlar
6. Tarix və memarlıq abidələri
II. Masallı rayonunun yaşayış məntəqələri, tarix, memarlıq, incəsənət abidələri, qəh rəmanları.
1. Yaşayış məntəqələri və əhalisi
2. Masallı rayonunun inzibati ərazi dairələri.
3. Tarix, memarlıq, incəsənət abidələri
4. Qəhrəmanları
III. Masallı şəhərinin tarixindən...
Xodaşirin Cəbiyev (Cabbarlı) - “(Bu şəhərin tarixi). Əsrlərdən gələn səsələr...”.
IV. Muğam sənətinin tarixinə qısa bir nəzər.
Xodaşirin Cəbiyev (CabbarI) - “Muğam xəzinəsi - xalqın zəkası, qəlbin sədası, ruhun qidası”. ...
1. Muğam tarixi və muğamın lirikası haqqında.
2. Muğamın dili və muğam ifaçılığı haqqında
3. Azərbaycan və İran milli muğamlarının tarixi keçmişi, bu günü barədə.
4. Masallı rayonunun muğam tarixinin aspektləri.
5. Epiloq əvəzi.
V. Masallı rayonunun musiqi tarixi haqqında.
1. Fərahim Sadıqov - “Masallının aşıq folkloru”. “Yeni həyat” qəzetinin 03.05. 2019-cu il tarixli 29-30-cu (6825) sayı.
a) Aşıq Atabala Zahidov
b) Vəliş Lələ haqqında haşiyə.
2. Fərahim Sadıqov - “Masallının musiqi dünyası”.
a) Masallının qədim musiqi nümunələri.
b) Şərəfə və Mahmudavar halayları.
c) Görkəmli müğənni Mirislam.
d) Göylənli müğənnilər və musiqiçilər.
e) Qızılağaclı Bağı Ələkbərov.
ə) Aşıq musiqisi.
f) Abutalıb Sadıqov
g) Nizami Mirzəyev
ğ) Baloğlan Əşrəfov
h) Həbib Rəhimov
3. Xodaşirin Cəbiyev (Cabbari) - “Masallı rayonunun toy adət-ənənələri”.
4. Xodaşirin Cəbiyev (Cabbari) - “Yuvasından perik düşən bülbülün nəğməsi” (Masallının müsiqi tarixi ilə bağlı xatirələr). Ələşrəf Niftiyev haqqında.
5. Xodaşirin Cəbiyev (Cabbari) - ZƏHMƏTDƏN SÜZÜLƏN NƏĞMƏLƏR. (Masalli rayon Mahmudavar kənd Xalq Folklor Evinin direktoru və “Halay” Xalq Folklor Kollktivinin bədii rəhbəri Natəvan Cəbiyeva ilə müsahibə).
VI. Masallı musiqi sənətinin 1-ci nəsil ifaçıları
1. Aşıq-ozan Hacalı Bayramqulu oğlu
2. Xodaşirin Cəbiyev (Cabbari) - “Zəhməti ilə ucalan, sənətindən güc alan xalq sənətkarı Abdulla Həsən oğlu Əliyev (Aşıq Abdulla)”.
a) Aşıq-ozan sənəti haqqında bir neçə söz.
b) Həyatı .
c) Yada düşər xatirələr. Mülahizələr, düşüncələr. ...
d) Dövlətdə dəvə, övladda nəvə...
e) Xülasə.
3. Xodaşirin Cəbiyev (Cabbari) - “Yaxın Şərqin zil - tenor səsli xanəndəsi - Mir İslam Mir Ələm oğlu Rəfiyev (Xanəndə Mir İslam)”.
a) Mir İslamın nəsil şəcərəsi barədə qısa tarixi araşdırma.
b) Mir İslamın uşaqlıq və gənclik illəri.
c) Gənclik həyatının bir sıra yaddaqalan məqamları haqqında.
d) Seybətindən Avropaya ayaq açan xanəndə Mir İslam.
e) Vətənə qayıdış...
f) Mir İslam haqqında Miri Ələmovun xatirələri.
g) Mir İslamın vəsiyyətləri.
ğ) Mir İslamın başına gələn bəzi qəzavü-qədərlər.
h) Son söz.
4. Musarza Mirzəyev - “Halay” folklor asamblı. Halay nəğmələri, “Halay ansamblı” necə yarandı?”.
5. Musarza Mirzəyev - “HALAY” - RƏQSLƏR, MAHNILAR, İFAÇILAR”.
VII. Masallı musiqi sənətinin 2-ci nəsil ifaçıları
1. Musarza Mirzəyev - “El sənkarımız - xanəndə Məmmədəli”. ..
2. Fərahim Sadıxov - “Qızılağaclı xanəndə Bağı Ələkbərovun muğam dünyası”.
3. Vaqif Yusifli - “Qara zurna dilə gəlir”.
4. Məmmədağa Şiriyev - “HEÇ KİM UNUDULMUR, HEÇ NƏ YADDAN ÇIXMIR” (Atam - Böyük Vətən Müharibəsi iştirakçısı Məmmədəli Məşədi Cəbi oğlu Şiriyev haqqında xatirələr).
5. Xodaşirin Cəbiyev (Cabbari) - “MİR KAZIM ASLANLI - SARƏNG (1912 - 1975)”. Həyat və yaradıcılığı (qısa ixtisarla).
6. Xodaşirin Cəbiyevin (Cabbari) - “Şəms-zülmətlə şəfəq arasında” adlı kitabdan bir parça). Masallının canlı ensiklopediyası sayılan Hüseyndadaş Əsədlinin Mir Kazım Aslanlı - Sarənglə bağlı xatirələri
7. Ələşrəf Niftiyev - “Bizim Xəlil dadaş”.
VIII. Masallı musiqi sənətinin 3-ci nəsil ifaçıları.
1. Xodaşirin Cəbiyevin (Cabbari) - “El xanəndəsi - Mürüvvət Həşimov” (xanəndə - ifaçı). Müsahibə.
a) Qısa tarixi məlumat.
b) Bülbülün oxuması üçün gül bəhanədir...
c) “Əl tutmaq, Əlidən qalıb”... Ruhun şad olsun Azad Talışoğlu!.
d) Tövsiyələr, istəklər, arzular...
e) Son söz əvəzi.
2. Rəsmiyyə Sadıxovanın həyat və yaradıcılığı (qısa)...
3. Cavid - “Öldü “Simayi-Şəms”in Rəsmiyyəsi”. “Cənub xəbərləri” qəzeti № 25 (321) 20.09. 2012-ci il.
3. Əlihüseyn Məmmədhüseynoğlu - “Məlahətli səs, şirin zəngulələr... Yada düşər xati rələr”.
4. Rza Həsənov - “Atamı xatırlayarkən...”. (Kərim Həsənov haqqında xatirələr).
5. Əlihüseyn Şükürov - “Musiqi mələkərin səsidir”. Aşıq Atabala Zahidov - 85.
6. Xodaşirin Cəbiyevin (Cabbari)- “İncəsənətlə yoğrulmuş ürək”. Ağamusa Ələkbərovla (simli və nəfəs alətləri ifaçısı) müsahibə.
7. Xodaşirin Cəbiyevin (Cabbari) - “Dost çırağının pərvanəsi”. Fəraməz Məhərrəmov la (xanəndə-ifaçı) müsahibə.
8. Xodaşirin Cəbiyevin (Cabbari) - “Bir yuxunun möcüzəsi”. Aşıq Salman Tağıyevlə (Aşıq Salman - şair, aşıq-ozan) müsahibə.
9. Ağalar İdrisoğlu - “O təkcə musiqiçi yox, həm də gözəl aktyor idi” (tanınmış qarmon ifaçısı Abutalıb Sadıqov haqqında).
10. Xodaşirin Cəbiyevin (Cabbari)- “Kamançaya köklənmiş ömürdən səhifələr”. Ələf sər Niftiyevlə (kamança və qarmon ifaçısı) müsahibə.
11. Əhsən RƏHMANLI, Elçin NAĞIYEV, İlqar ƏLIYEV - “İfaçılıqdan alimliyə”. “Konser vatoriya” №1. 2018-ci il.
12. Rəsul Rzayev - “Gitaranın simlərində gəzən barmaqlar”. Nizami Mirzəyev - 70.
IX. Masallı musiqi sənətinin 4-ci nəsil ifaçıları. .
1. Xodaşirin Cəbiyevin (Cabbari) - “Kasıb həyatın zəngin xatirələri” - Abuş Alışovla (zərb alətləri ifaçısı).
2. Xodaşirin Cəbiyevin (Cabbari) - “Muğan elindən ucalan səs” - Elçin Ağayevlə (xanəndə-ifaçı) müsahibə.
3. Baloğlan Əşrəfov (müğənni-ifaçı). Həyat və yaradıcılığı (qısa). .
4. Asif Abaszadə - “İki həmyerlimiz oxuyurdu”. (televiziya ekranı qarşısında).
5. Ağalar İdrisoğlu - VASİFSİZ QALAN QARMON (Elegiya).
6. Xodaşirin Cəbiyevin (Cabbari) - “Niyyətinə qovuşan sənətçi”. Məhbub Məmmə-dovla (tarzən-ifaçı) müsahibə.
X. Müəllifin həyat və yaradıcılığı.
XI. Müəllifin yaradıcılığının xronologiyası.
XII. Kitabda mənbə kimi istifadə olunan ədəbiyyat və materiallar:
1. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası. Bakı -1976/87-ci illər.
2.Əvəz Rəhmətov - “Əhməd Bakıxanov” (həyat və yaradıcılığı). “İşıq” nəşriyyatı. Bakı - 1977-ci il.
3. Üzeyir Hacıbəyov - “Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları”. Bakı -1985-ci il.
4. Nurəddin Ədiloğlu - “Şair, bəstəkar, alim”. “Çağırış” qəzeti - 23.07.1988-ci il.
5. Böyükağa Hüseynbala oğlu, Mirhəşim Talışlı - “Lənkəran”. Bakı - “Maarif” nəşriyyatı - 1990.
6. Novruz Novruzov - “Masallı”. Bakı - 1990-cı il.
7. Nurəddin Ədiloğlu - “Sarəng ömrünün davamı”. “Çağırış” qəzeti -10.07.1990-cı il. № 74 (5611).
8. Musarza Mirzəyev - “Mənim Masallım”. Bakı - 1991-ci il.
9. Nurəddin Ədiloğlu - “Mir Kazım Aslanlı - Sarəng -80”. “Çağırış” qəzeti - 03.10.1992-ci il. № 62.
10. “Masallı” müstəqil qəzeti - “Masallının görkəmli şəxsiyyətləri, müqəddəs məkanları ziyarət edənləri və istedadlı gəncləri barədə”. 15-30 sentyabr - 1995.
11. Üzeyir Hacıbəyov - “Azərbaycan musiqi incəsənəti haqqında”. Bakı -1996-cı il.
12. Nurəddin Ədiloğlu - “Elə baxma, lalə!” Bakı - 1996-cı il.
13. Vaqif Yusifli - “Ərkivan və ərkivanlılar”. Bakı - “Sabah” nəşriyyatı (1996).
14. Rafiq İmrani - “Muğam tarixi” - 1-ci cild (12 cilddə). M. F. Axundov adına APRDƏİ-nin təsərrüfat hesablı mətbəəsi. Bakı -1998-ci il.
15. Nurəddin Ədiloğlu - “Yarımçıq qalmış şikəstə”. “Adiloğlu” nəşriyyatı. Bakı - 2005 -ci il.
16. "Sociolinguistic situation of the Talysh in Azerbaijan" Clifton, John M. and others - 2005 adlı beynəlxalq araşdırmalar mərkəzinin hesabatı.
17. “Masallının Söz Çələngi” (ədəbi almanax) “Adiloğlu” nəşriyyatı. Bakı (2011).
18. Fərahim Xələfli, Nurəddin Ədiloğlu - “Masallı cənnət misallı”. “Qanun” nəşriyyatı (2013).
19. Allahverdi Nəzirov - “Yazdım ki, unudulmayaq”. “Nafta-Press” məştiyyatı. Bakı - 2015-ci il.
İstifadə edilən materiallar:
1. Mir Kazım Aslanlının 80 illik yubileyinin video materialları. 1992-ci il.
2. Elnur Nurullayevin təqdimatında Mir Kazım Aslanlının həyatı ilə bağlı Hüseyndadaş Əsədlinin videomü-sahibəsi. 2003/05-ci illər.
3. Wikipediya Açıq Ensiklopediya internet saytı.
4. Masallı rayonu haqqında məlumatlar (Wikipediya)
5. Kitabda təqdim edilən musahibələrin audio lent yazıları.
6. “Azad Azərbaycan” qəzetində dərc edilmiş məqalələr.
7. “Cənub xəbərləri” qəzetində dərc edilmiş məqalələr.
8. “Çağırış” qəzetində dərc edilmiş məqalələr.
9. “Yeni həyat” qəzetində dərc edilmiş məqalələr.
Redaktordan.
Fərahim Sadıxov.
Canəli Əkbərov.
XODAŞİRİN CƏBİYEV ( CABBARLI )