Gia Kuçava: “Hamı 26 oktyabra yox, 27 oktyabra, yəni müxalifətin etiraz aksiyalarına hazırlaşır”
Gürcü analitik, politoloq Gia Kuçava Gürcüstan daxilində gedən proseslər, iqtidar-müxalifət qarşıdurması, oktyabrın 26-da keçiriləcək parlament seçkiləri ilə bağlı AYNA-nın suallarını cavablandırıb. Beləliklə...
- Gürcüstanda seçkiqabağı vəziyyəti necə qiymətləndirirsiniz?
- İlk dəfədir ki, Gürcüstanda seçkilərlə bağlı vəziyyət əvvəlki seçki kampaniyalarından fərqli olaraq qeyri-adi dərəcədə sakit gedir. Əksəriyyəti hakim “Gürcü Arzusu – Demokratik Gürcüstan” Partiyasının seçki plakatları olmasaydı, ölkədə oktyabrın 26-da keçiriləcək seçkilər haqqında çox az şey məlum olardı.
Mərkəzi Seçki Komissiyası hələ də seçici imzalarının yoxlanılması prosesini davam etdirir. O, “qeyri-ixtisaslı” adlandırılan siyasi partiyaların seçkilərdə iştirakının qarşısını almağı bacardı. Məsələn, bu, “Tetrebi” (“Ağ”) koalisiyası ilə bağlı olub. “Tetrebi” Mərkəzi Seçki Komissiyasına qarşı Apellyasiya Məhkəməsində qalib gəlsə də, yenə də MSK imzaları yenidən saymayıb və sözügedən koalisiya seçkilərdən çıxarılıb. Həmçinin yaxın keçmişdə tanınan siyasi partiyalar - Milli Demokrat Partiyası, Xalq Partiyası, Gürcüstan Ənənəçilər İttifaqı seçkilərə buraxılmayıb. Amma əvəzində ictimaiyyətin çətin tanıdığı siyasi partiyaların imzaları rədd edilməyib və seçkilərdə iştirakına icazə verilib. Üstəlik, bu partiyaların siyahılarında tanınmış şəxsiyyətlər və siyasətçilər yoxdur. Sirr deyil ki, bu siyasi partiyaların əksəriyyəti nəinki 5 faizlik baryeri keçəcək, hətta 1 faiz səs də almayacaq. Və 5 faizlik baryeri aşa bilməyən siyasi partiyaların səsləri parlamentə daxil olan siyasi partiyalar arasında proporsional olaraq bölünəcək.
- Müxalifətin qarşıdan gələn parlament seçkilərində qalib gəlmək şansları nə qədərdir?
- Radikal müxalifətin qarşıdan gələn parlament seçkilərində qələbənin onların olacağını iddia etməsinə baxmayaraq, hesab edirəm ki, bu, belə deyil. Vahid Milli Hərəkat Partiyası və onun “parçaları” - “Droa”, “Axali”, “Strategiya Ağmaşenebeli” və digərləri heç vaxt qanuni yolla hakimiyyətə qayıtmayacaqlar. Onlar özləri də bunu mükəmməl başa düşürlər. Gürcü cəmiyyəti onların hakimiyyətdə olduğu dövrləri, dissidentlərin həbs edildiyi, öldürüldüyü, bizneslərinin, evlərinin və mənzillərinin əlindən alındığı dövrləri yaxşı xatırlayır.
Təxminən iki həftə əvvəl Gürcüstanın Baş naziri İrakli Kobaxidze 5%-lik baryeri yalnız “Gürcü arzusu” və “Vahid Milli Hərəkat”ın keçə biləcəyini, qalan partiyaların isə geridə qalacağını proqnozlaşdırmışdı. Eyni zamanda, hakim “Gürcü arzusu” konstitusiya çoxluğunu, “Vahid Milli Hərəkat” isə 15%-dən çox olmayan səsləri əldə edəcək. Baş nazir Kobaxidzenin proqnozlarından təxminən bir həftə sonra “İmedi” televiziya şirkəti “Qorbi” şirkətinin sifarişi ilə keçirilən sosioloji sorğunun nəticələrini dərc edib. Respondentlərin proqnozlarına görə, 5 faizlik baryeri üç siyasi partiya – “Gürcü arzusu” – 59,5 faiz, “Vahid Milli Hərəkat” – 13,6 faiz və “Axali” (VMH-nin parçalanması) keçəcək. Digər siyasi partiyalar isə 5%-lik baryeri keçmir. Yəni onlara verilən səslər proporsional olaraq göstərilən üç partiyaya bölünəcək. Hələlik nəyisə proqnozlaşdırmaq çətindir, lakin mən şəxsən istisna etmirəm ki, “Gürcüstan üçün Qaxariya” və “Gürcüstan Vətənpərvərləri Alyansı” kimi təşkilatlar 5%-lik baryeri keçə bilər.
Amma burada xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, sosioloji sorğular daha çox tendensiyalardır və biz konkret faizlərə bağlı qalmamalıyıq. Nəzərə almaq lazımdır ki, neçə nəfərlə müsahibə aparılıb, coğrafiyası, cinsi, təhsili, respondentin sosial vəziyyəti və s. Nəticə etibarı ilə, insanların hansı kateqoriyalarının konkret seçimə daha çox meylli olduğunu görmək imkanımız yoxdur.
Qarşıdan gələn seçkilərdə müxalifətin qalib gəlməsi ehtimalı azdır. Hakim “Gürcü arzusu” ən azı 40-45 faiz səs alacaq. Əgər bura parlamentə daxil olan partiyalar arasında proporsional olaraq bölünəcək 5 faizlik baryeri keçə bilməyən siyasi partiyalara verilən səsləri də əlavə etsək, “Gürcü arzusu” təxminən 50-55 faiz səs ala biləcək. Lakin bu, hakim partiyanın liderlərinin seçicilərindən tələb etdiyi kimi, konstitusiya üstünlüyü deyil.
- Müxalifət qüvvələri tərəfindən ölkənin Avropaya inteqrasiyası məqsədi ilə parlament seçkiləri ilə bağlı fəaliyyət planı olan “Gürcüstan Xartiyası”nın imzalanması təşəbbüsü ilə çıxış edən Prezident Salome Zurabişvilinin şanslarını necə qiymətləndirirsiniz?
- Bu Xartiyanı imzalayan müxalif siyasi partiyalar istənilən formada parlament seçkilərində iştirak edə bilərlər. Xartiya vahid seçki siyahısının yaradılmasını məcbur etmir. Zurabişvilinin özünün dediyi kimi, “bu, birliksiz birlik növüdür”. Zurabişvilinin planını həyata keçirmək üçün ən azı, Xartiyanı imzalayan siyasi partiyaların “Gürcü arzusu”ndan daha çox səs toplaması lazımdır ki, bu da mümkün deyil.
- “Gürcü arzusu” qarşıdan gələn seçkilərdə qalib gəlsə, Avropa İttifaqının reaksiyası necə olacaq?
- Avropa İttifaqının reaksiyası mənfi olacaq və onlar bunu gizlətmirlər. Eyni zamanda, indiki hakim partiyaya qarşı bəyanatları və təhdidləri ilə Gürcüstanın daxili işlərinə qarışırlar.
- Seçkilərdən sonra müxalifətin etiraz aksiyaları keçirməsi mümkündürmü?
- Bir sözlə, bəli. Yuxarıda dedim ki, ölkədə seçki yarışı hiss olunmur. Yalnız reklam lövhələrindəki seçki plakatlarında oktyabrın 26-da, hətta o zaman da əsasən yalnız hakim “Gürcü arzusu” partiyası üçün keçiriləcək seçkilərdən bəhs edilir. Demək olar ki, hamı oktyabrın 26-na yox, 27 oktyabra, yəni müxalifətin etiraz aksiyalarına hazırlaşır. Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti bu yaxınlarda bəyanatla çıxış edib ki, “radikal müxalifət” seçki komissiyalarından səsvermə prosesinin pozulması, səslərin toplanması barədə saxta xəbərlər hazırlayır ki, bu da öz növbəsində Gürcüstan cəmiyyətində etirazın səviyyəsini yüksəltməlidir. Bu zaman Prezident öz Xartiyası ilə gündəmə gələ bilər. Hakim partiyanın vəziyyəti nəzarətdə saxlamaqda nə dərəcədə uğurlu olacağını hələ deyə bilmərəm. Amma hesab edirəm ki, Gürcüstan vətəndaşlarının əksəriyyəti radikal müxalifətin arxasınca getməyəcək. Hazırda ölkədə elə bir müxalif siyasi qüvvə yoxdur ki, insanlar şikayət etmədən arxasınca getsinlər.
- Bir müddətdir ki, biz Gürcüstan hakimiyyətinin Qərbdən Rusiyaya geosiyasi dönüşünü müşahidə edirik. Bu proses nə dərəcədə realdır və Gürcüstan üçün hansı nəticələr ola bilər?
- Keçmiş hakimiyyətin, indi isə radikal müxalifətin təmsilçiləri beynəlxalq aləmdə həmişə hakim “Gürcü arzusu”nu uğurla tənqid ediblər. Məsələn, AŞPA-da dar partiya maraqlarına əsaslanaraq, anti-Gürcüstan qətnamələri üçün lobbiçilik edirdilər. Onlar bir neçə dəfə demokratiyanın olmaması və digər səbəbləri əsas gətirərək Gürcüstan vətəndaşlarına vizasız rejim verilməsinin əleyhinə səs veriblər.
Avropa İttifaqı ilə gərginliyin artmasına keçmiş hökumətin və indiki radikal müxalifətin nümayəndələri də öz töhfəsini verib. Rusiyanın Ukraynaya genişmiqyaslı müdaxiləsindən sonra hakim partiya Qərbdən uzaqlaşmağa başladı. Hətta İrakli Qaribaşvili Baş nazir olanda parlament çoxluğunun o vaxtkı lideri İrakli Kobaxidze dəfələrlə aqressiv anti-Qərb ritorikası ilə kəskin çıxış edib. Hazırkı Baş nazir Kobaxidzenin aqressiv anti-Qərb ritorikasının nəticələri var. Bu yaxınlarda Avropa İttifaqının Gürcüstandakı nümayəndələri rəsmi Tiflisin Avropa Komissiyasının tərəfdaş ölkələrə 2022-2024-cü illərdə ayırdığı 121 milyon avro məbləğində yardımdan məhrum olacağı barədə məlumat yayıblar.
Radikal müxalifətin nümayəndələri Gürcüstan və Avropa İttifaqı arasında münaqişəyə töhfə verib, hakimiyyəti Rusiya Federasiyasına qarşı ikinci cəbhə açmağa və Azərbaycandan nümunə götürərək, hərbi yolla ölkənin ərazi bütövlüyünü bərpa etməyə çağırıblar. Amma nədənsə müxalifət liderləri nəzərə almırlar ki, 44 günlük müharibə zamanı Ankara Bakıya dəstək verib. Moskva Ukraynanın timsalında gördüyümüz kimi, heç bir itki ilə dayanmır. Müharibə olacağı təqdirdə bir ay ərzində bütün Gürcüstan Rusiya tərəfindən işğal ediləcəkdi.
Və nəhayət. Həm hakim “Gürcü arzusu”, həm də radikal müxalifət nümayəndələri – sabiq Prezident Mixail Saakaşvilinin partiyasının fraqmentləri bir-birinə lazımdır. Hər iki tərəf bir-biri olmadan yaşaya bilməyəcəklərini başa düşür. Saakaşvilinin “Vahid Milli Hərəkat”ı və onun fraqmentlərinin, peyklərinin siyasi arenadan getməsi ilə indiki hakim “Gürcü arzusu” da gedəcək. Odur ki, həm iqtidar, həm də radikal müxalifət üçüncü qüvvələrin parlamentə girməsinin qarşısını almaq üçün hər şeyi edir.