Gürcüstan qaynayır, xalq küçələrdən yığışmır, Qərb hədələyir, amma hökumət geri çəkilmir
Mayın 14-də Gürcüstan parlamenti, Tbilisidə bir aydır etirazlarla müşayiət olunan xarici agentlər haqqında qanun layihəsini üçüncü və sonuncu oxunuşda qəbul edib. 84 deputat lehinə, 30-u əleyhinə səs verib. Səsvermə zamanı müxalifət və hakim partiyadan olan deputatlar arasında dava düşüb.
İndi qanunu ölkə Prezidenti Salome Zurabişvili imzalamalıdır. O, veto qoyacağını deyib. Lakin bu, qanunun hakim “Gürcü arzusu” partiyasının parlamentdə çoxluğuna görə vetodan yan keçməsinə mane olmayacaq.
Sənəd “xarici dövlətin maraqlarını güdən təşkilatlara” yönəlib - QHT-lər və KİV-lər - əgər onların maliyyəsinin 20%-dən çoxu xaricdən gəlirsə - belə qəbul olunacaq.
Layihənin təsirinə məruz qalan təşkilatlar Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyatdan keçməlidir. Qanuna əməl edilməməsi 10 mindən 25 min lariyə qədər (3,7 min dollardan 9,4 min dollara qədər) cərimə ilə cəzalandırılmaq deməkdir.
Aprelin 15-dən Tbilisidə, 2023-cü ildə olduğu kimi qanunun geri götürülməsi tələbi ilə mitinqlər keçirilir. İkinci oxunuş günlərində keçirilən aksiya etirazçılarla polis arasında toqquşmalara səbəb olub. Avropa İttifaqı (Aİ) və ABŞ təhlükəsizlik qüvvələrinin hərəkətlərini pisləyərək etirazçıları dəstəkləyib və Gürcüstanın Avro-Atlantik perspektivlərinə şübhə ilə yanaşıb.
Mayın 14-də Tbilisidə Baş nazir İrakli Kobaxidze ilə ABŞ Dövlət Departamentinin sanksiyalar idarəsinin rəhbəri Cim Obrayen (O`Brayen) arasında iki saatlıq görüş keçirilib. Qeyri-rəsmi məlumatlara görə, o, Gürcüstan hakimiyyətini bu qanunu qəbul etməkdən çəkindirməyə çalışıb və sanksiyalarla hədələyib.
Amerikalı rəsmi Gürcüstan Prezidenti, QHT, media və müxalifət liderləri ilə görüşlər keçirib. Obrayen deyib ki, ABŞ Gürcüstana maliyyə və turizm sanksiyaları tətbiq edə bilər. Onun sözlərinə görə, birinci mərhələdə Aİ standartlarına cavab verməyən qanun layihəsi hazırkı formada dəstəklənərsə, eləcə də dinc nümayişçilərə qarşı zorakılıq davam edərsə, ABŞ Gürcüstana maliyyə məhdudiyyətləri tətbiq edəcək.
Dövlət katibinin köməkçisi bildirib ki, Vaşinqton Gürcüstana 390 milyon dollar yardım ayırmağı planlaşdırır - bu yardım hərbi müdafiə, iqtisadi inkişaf, vətəndaş cəmiyyətinin inkişafına yönəldiləcək. O vurğulayıb ki, Aİ standartlarına uyğun olmayan qanun layihəsi tətbiq olunarsa, bu vəsaitin ayrılması sual altında ola bilər.
Bəs, mübahisəli qanun təsdiq olunarsa, Gürcüstanı hansı nəticələr gözləyir? Bütün bunlar hakim partiyaya niyə lazımdır? Axı, payızda ölkədə parlament seçkiləri keçiriləcək, belə bir qeyri-populyar qərara görə “Gürcü arzusu”nun hakimiyyəti itirmək riski yoxdurmu?
AYNA mövzunu tanınmış gürcüstanlı ekspertlərlə müzakirə edib.
Rondeli Fondunun Avropa Araşdırmaları Mərkəzinin (GFSIS) direktoru, politoloq Kaxa Qoqolaşvili:
“Çox güman ki, qanun təsdiqlənəcək. Və bu, baş verərsə, etirazlar artmaqda davam edəcək və ölkədəki bir çox sistemlərdə - təhsil, nəqliyyat, dövlət qurumları, biznes strukturlarında kollapsa səbəb olacaq, polis və təhlükəsizlik xidmətləri demoralizasiya vəziyyətində olacaq. “Gürcü arzusu” sülh və inkişafı təmin etməyə qadir siyasi qüvvə kimi imicini itirəcək.
İqtidar seçicilərin əhəmiyyətli hissəsini itirəcək, ona görə də Aİ ilə münasibətləri daha da korlamağa və beynəlxalq müşahidəçilərin seçkilərə qatılmasının qarşısını almağa çalışacaq ki, onları öz xeyrinə saxtalaşdırsın. Onların qəbul etdikləri qanun onlara yerli qeyri-hökumət təşkilatlarını da müstəqil müşahidəçi kimi seçki prosesindən kənarlaşdırmaq imkanı verəcək.
Belə seçkiləri heç kim tanımayacaq və “Gürcü arzusu” qeyri-legitim qüvvəyə çevriləcək. Gürcüstan vətəndaşları bu reallıqla barışmayacaq, çünki ölkə beynəlxalq təcrid vəziyyətinə düşəcək, Aİ ilə vizasız rejim dondurulacaq, deputatlar və hökumət üzvləri beynəlxalq sanksiyalar altında qalacaq. Ölkə Aİ-yə namizəd statusunu da itirə bilər. Xalq tərəfindən hökumətə tam itaətsizlik və ola bilsin ki, inqilab baş verəcək”.
Gürcüstan İctimai Əlaqələr İnstitutunun Beynəlxalq Münasibətlər Məktəbinin rəhbəri, professor Tornike Şaraşenidze:
“Hazırda iqtidar böyük risk altındadır. İndi hakim partiyanı daha çətin günlər gözləyir. Bu qanunun qüvvəyə minməsinə qədər oktyabrda keçiriləcək parlament seçkilərində qələbə təmin edilmişdi. İndi bu, çətinləşəcək”.
Gürcüstan Beynəlxalq və Strateji Araşdırmalar Fondunun aparıcı eksperti, səfir Georgi Badridze:
“Bu qanunun qəbulu məntiqə ziddir. Müxalifətin populyarlığının artmasına baxmayaraq, “Gürcü arzusu”nun oktyabrda keçirilən parlament seçkilərində ciddi rəqibi yox idi və indi İvanişvili gəncləri oyatmağa və ola bilsin ki, müxalifəti birləşdirməyə nail oldu.
Hesab edirəm ki, qanunun özü qeyri-hökumət təşkilatlarını, ümumiyyətlə, müstəqil vətəndaş cəmiyyətini məhv etməyə yönəlib. Bu qərarın səbəbi müəyyən təsir rıçaqları olan Moskvanın təzyiqi və ya Qərbin QHT-lər vasitəsilə onun rejimini devirməyə çalışdığına inanan İvanişvilinin paranoyası ola bilər.
İvanişvili seçkilərdən sonra etiraz hərəkatını darmadağın etməyə və Kremlə bağlı hakimiyyəti gücləndirməyə müvəffəq olsa, bunun nəticələri təkcə Gürcüstanın Avropa gələcəyinə deyil, həm də Azərbaycanın və Ermənistanın həyati maraqlarına mənfi təsir göstərəcək”.