Ən yaxşı ssenarilər mümkündür, onlara inanmaq yox, onları həyata keçirmək lazımdır
Gələcək mümkün ssenariləri ən azı ümumi mənada başa düşmək lazımdır. Ən azı bu, biznesin fəaliyyətini planlaşdırması üçün lazımdır. Aşağıdakıların heç birini ukraynalılar bəyənməyəcəklər, amma kimsə bunu deməlidir. Əgər cəhalət sizin üçün daha yaxşıdırsa, burada dayanın və daha çox oxumayın.
Beləliklə, hazırda hadisələrin inkişafı ssenariləri fikrimcə, aşağıdakı kimi görünür. Əsas ölkələrdə seçkilərin təsirlərini hesablamaq üçün burada ən azı iki il vaxt çərçivəsi götürürük.
Giriş məlumatlar (indiyə qədər bildiyimiz):
1.Mövqe müharibəsi təmas xəttində ciddi dəyişikliyə səbəb olmur. Hərbi analitiklər hesab edirlər ki, hər bir tərəfin müdafiə imkanları digərinin hücum imkanlarını üstələyir.
2.Qərb hazırda silah təchizatının kəmiyyət və keyfiyyəti üçün bütün nəticələri ilə Rusiyanın məğlubiyyət ssenarisini özü üçün məqbul hesab etmir.
3.Putin avtoritar Rusiyanın demokratik müttəfiqlərdən asılı olan, seçkilərdən sonra mövqeyi dəyişə biləcək (Rusiyanın bu məqsədlə mütləq müdaxilə edəcəyi) Ukraynadan daha yaxşı şansa malik olduğu dağıdıcı müharibə strategiyasını seçdi.
Ukrayna üçün üç əsas ssenari bundan irəli gəlir.
Yıxılma müharibəsinin davamı:
Ən pis ssenaridir və indiyə qədər hər şey bu trayektoriya ilə gedir. Qərb ölkələrində hakimiyyət dəyişikliyi Ukraynanın müharibəni davam etdirə bilməyəcəyi və Rusiyanın şərtləri ilə sülh danışıqları aparmağa məcbur olacağı dəstəyin azalmasına gətirib çıxaracaq. Siyasi dəstək indiki səviyyədə qalsa belə, dünyada Ukraynadan diqqəti yayındıran gərginlik nöqtələrinin sayı artacaq, Qərbin silah-sursat vermək imkanları azalmağa başlayacaq və heç kim Amerika və ya Avropa iqtisadiyyatını bu ölkəyə köçürməyəcək. Ukraynanın özü hər halda özünü müasir silahlarla təmin etmək iqtidarında deyil, baxmayaraq ki, bu istiqamətdə bütün mümkün addımları atmalıdır.
Əslində bu ssenari Ukraynanın məğlubiyyəti deməkdir ki, bu da iqtisadi dirçəliş üçün heç bir şans yaratmır. Eyni zamanda, bu, Rusiya üçün də məğlubiyyətdir, lakin onlar müharibəni qarşılıqlı məğlubiyyətlə bitirməklə kifayətlənirlər. Daxili siyasətdə Ukraynanın da problemləri var, çünki sonsuz hərbi vəziyyət zamanı seçki keçirmək mümkün deyil və onlar keçirilsə, mövcud hakimiyyəti ən pis şəkildə qoruyub saxlayırlar ki, bu da Qərbə Ukraynanı qeyri-demokratik ölkə kimi nəhayət tərk etməyə əsas verir. Və ya müharibə zamanı seçkilər son dərəcə mənfi nəticələrə gətirib çıxaracaq kütləvi etirazlara səbəb olur.
Müharibənin dondurulması:
Bu ssenari Qərbə indiki “məğlubiyyət, qələbə və gecikmə eyni dərəcədə qəbuledilməzdir” tələsindən çıxış yolu verir. Bu ssenaridə müttəfiqlər Ukraynanın məğlub olmasının və Rusiyanın məğlub olmasının qarşısını almaq üçün Ukraynaya dəstəyi təxminən indiki səviyyədə saxlayırlar.
Uğur qazanmağın qeyri-mümkünlüyünü qeyd edən Qərb müttəfiqləri Putinə böyük təzyiq göstərməklə yanaşı, Ukraynanı münaqişənin dondurulması ilə bağlı danışıqlara razı salırlar (bu gün onun seçkilərə ehtiyacı yoxdur, çünki istək birinci ssenari üzərindədir, lakin bir çox amillər dəyişə bilər). Danışıqların təşəbbüskarı ya 2024-cü ilin yazında və ya yayında Bayden olacaq (o, seçkilərdə qalib kimi görünməlidir, ya da heç olmasa sülhməramlı kimi görünməlidir), ya da artıq 2025-ci ilin yazında Amerika seçkilərinin qalibi olacaq.
Sülh müqaviləsi imzalandıqdan sonra hər iki tərəf (Ukrayna Qərbin köməyi ilə, Rusiya Çinin köməyi ilə) 5 ildən sonra (minimum - 3, maksimum - 7) baş verəcək növbəti müharibəyə intensiv hazırlaşmağa başlayır. Sülh müqaviləsi hərbi vəziyyətin sona çatmasına səbəb olduğu üçün demokratik seçkilər keçirilir ki, burada hərtərəfli modernləşmə kursunu təmsil edən yeni simalar qalib gəlir, Zelenski isə məğlubiyyətə uğradığına görə siyasi səhnəni tərk edir (sülh dövründə demokratik seçki keçirməkdən imtina etmək buna səbəb olacaq).
Hazırlıq zamanı Rusiyanın 2022-ci ilin səhvlərindən nəticə çıxarmaq, Ukraynanın isə əhəmiyyətli dərəcədə modernləşmək şansı var (təkcə texniki deyil, həm də institusional aspektdə). Ən yaxşı halda Ukrayna o qədər müasirləşir ki, Rusiya hücumdan qorxur. Ən pis ssenaridə Ukrayna zəif hazırlanır və ikinci işğal tam məğlubiyyətə və rusiyayönlü rejimin qurulmasına gətirib çıxarır - birinci və ikinci çeçen müharibələrində olduğu kimi.
Qələbə:
Ukrayna müttəfiqlərini Rusiyanın məğlubiyyətinin məqbul (hətta arzu olunan) ssenari olduğuna inandıra bilir. Yardım kəskin şəkildə artır ki, uğurlu yaz-yay əks-hücum əməliyyatı keçirməyə, cənubun və Krımın azad edilməsinə, cəbhə xəttinin əhəmiyyətli dərəcədə azaldılmasına, şərqin işğal olunmuş hissəsinin daha yaxşı vaxtlara qədər dondurulmasına və bu formatda danışıqlara başlamağa imkan verir. Təbii ki, Ukrayna şərtləri ilə. Sülh imzalanandan sonra Ukrayna NATO-ya daxil olur və iqtisadiyyatın bərpası və modernləşdirilməsi üçün çoxlu pul alır. Qalib Ukrayna müxtəlif aspektləri ilə dünyanın diqqətini cəlb edir. Təhlükəsizlik vəziyyəti iqtisadi inkişaf üçün əlverişlidir və bağlanmamış dənizlər ixrac üçün açıqdır. Zelenski müharibənin qalibi kimi demokratik seçkiləri asanlıqla qazanır. Bu arada Rusiyanın məğlubiyyəti onun tarixində həmişə hərbi məğlubiyyətlərdən sonra baş verdiyi kimi, siyasi dəyişikliklərə aparan amillərin toplanmasına gətirib çıxarır. Bu dəyişikliklər (reederalizasiyanın yumşaq formatında və ya daha sərt dekolonizasiya formatında) Rusiyanın növbəti təcavüzünü qeyri-mümkün edir.
“Qələbə” ssenarisi ən az ehtimal olunur, çünki Ukraynanın hazırda malik olduğu strateji mövqe zəifdir. Yeganə yaxşı amil odur ki, cəmiyyətlə siyasi elitanın maraqları üst-üstə düşür.
İki son qeyd:
1.Həmişə “qara qu quşları” və hətta “boz kərgədanlar” ola bilər. Məsələn, Putin ölə bilər və bu məlumatların gizlədilməsinin mümkün müddəti varisin müəyyən edilməsi və hakimiyyətin möhkəmlənməsi üçün tələb olunandan xeyli azdır. Amma belə hadisələr üzərində mərc etmək mənasızdır.
2.Tramp ekssentrik və tamamilə gözlənilməz xarakterdir, ona görə də müəyyən amillərə görə birdən-birə Ukraynaya maksimum dəstəyə doğru üz tutacağı sıfırdan aşağıdır. Amma bunun üzərinə mərc etməyin də mənasız olduğu açıq-aşkardır.
Bir daha vurğulamaq istəyirəm: gələcək əvvəlcədən müəyyən edilməyib. Ən yaxşı ssenarilər mümkündür, onlara inanmaq yox, onları həyata keçirmək lazımdır.
Müəllif: Valeriy Pekar – Ukraynalı ictimai xadim, publisist.
Mənbə: UNİAN
Tərcümə AYNA-ya məxsusdur.