Ekspert: "Moskva hər şeyi edəcək, hətta Azərbaycan və Ermənistan arasında müharibə də ola bilər"
Rusiya sülhməramlı kontingentinin mövcudluğuna ehtiyac var və gələcəkdə də eynilə ehtiyac olacaq. Bu barədə RBK agentliyinə Rusiyanın Xarici İşlər nazirinin müavini Mixail Qaluzin bildirib.
Onun sözlərinə görə, bu, “Qarabağın orada qalan sakinlərinin özlərini rahat hiss etməsi üçün” lazımdır. “Qarabağdan gedənlərdən kimlərinsə müəyyən mərhələdə qayıtmaq qərarı verə biləcəyi istisna deyil. Sülhməramlıların mövcudluğu onlar üçün əlavə rahatlıq amili olacaq”, – deyə o bildirib.
“Sülhməramlıların gələcəkdə bölgədə qalması məsələsi Moskva və Bakı arasında müzakirə və həll olunacaq” deyən Qaluzin əlavə edib ki, sülhməramlılar Bakı və Xankəndi arasında əlaqələri də həyata keçirirlər. “Qarabağın gələcək inkişafı ilə bağlı çox mürəkkəb məsələlər kompleksi də Qarabağ ermənilərinin nümayəndələri və Azərbaycan hakimiyyəti arasında Rusiya sülhməramlılarının yardımı ilə həll olunur”, – deyə nazir müavini vurğulayıb.
Xatırladaq ki, Rusiya sülhməramlı kontingenti Bakı, İrəvan və Moskvanın 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanatına əsasən, Qarabağda və Laçın yolu boyunca yerləşdirilib. Oraya atıcı silahla silahlanmış 1960 hərbi qulluqçu, 90 zirehli nəqliyyat vasitəsi və 380 ədəd avtomobil və xüsusi texnika göndərilib. Onların yerləşməsi müddəti 5 ildir (2025-ci ilə qədər); münaqişə tərəflərindən heç biri sülhməramlıların regiondan çıxarılmasını tələb etməsə, bu müddət avtomatik olaraq uzadılacaq.
Rusiya sülhməramlılarının Qarabağda mövcudluğuna son vaxtlar xüsusi diqqət yetirilir. Çünki regionda baş verən son hadisələr onların gələcək rolu ilə bağlı suallar doğurub. Artıq onların burada davamlı qalmalarının zəruriliyi ilə bağlı şübhələr yaranıb. Azərbaycan 2023-cü ilin sentyabrında Qarabağda hərbi əməliyyatlar keçirib və bu, Qarabağdakı qondarma qurumun nümayəndələrinin Bakının tərksilah şərtlərini qəbul edilməsinə gətirib çıxarıb. “Dağlıq Qarabağ Respublikasının prezidenti” Samvel Şahramanyan yanvarın 1-dən “respublika”nın fəaliyyətinin tam dayandırıldığını elan edən fərman imzalayıb. Nəticədə Qarabağın erməni əhalisinin böyük hissəsi Azərbaycanı tərk edib.
İndi isə Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Mixail Qaluzin “Qarabağ sakinlərinin rahatlığının təmin edilməsinin vacibliyini” əsas gətirərək, sülhməramlıların Qarabağda saxlanmasının zəruriliyini bəyan edir. O, iddia edir ki, bölgədən qaçanların bəziləri geri qayıtmaq qərarına gələ bilər və sülhməramlıların mövcudluğu onların təhlükəsizlik hissinə töhfə verə bilər. Qaluzin qeyd edir ki, gələcəkdə sülhməramlıların regionda olması məsələsi Rusiya və Azərbaycan arasında müzakirələr yolu ilə həll olunacaq. Və burada, əlbəttə ki, Azərbaycanın ali hakimiyyət orqanlarının bu barədə konkret nə düşündüyü maraqlıdır. Hər halda, nə Azərbaycan Prezident Administrasiyası, nə də Xarici İşlər Nazirliyi hələlik bu məsələ ilə bağlı birmənalı bəyanat verməyib. Baxmayaraq ki, iqtidaryönlü ekspert dairələrində Rusiya hərbi kontingentinin Azərbaycanda sayılı günlərinin qaldığı və onların 2024-cü ildə burada qalmaq ehtimalının olmadığı barədə fikirlər artıq aydın şəkildə eşidilir.
Qaluzini başa düşmək olar: o, bütün gücü ilə postsovet məkanında öz təsirini saxlamağa çalışan Kremlin iradəsini ifadə edir. Qarabağdakı hərbi kontingent Moskva üçün son variantlardan biridir. Lakin həyat bəzən öz qaydalarını diktə edir. Maraqlıdır, Azərbaycan rəhbərliyi yaxın aylarda ölkədəki Rusiya hərbi mövcudluğundan qurtula biləcəkmi və buna razı olacaqmı?
Tanınmış politoloq, Şərq-Qərb Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru Ərəstun Oruclu bununla bağlı fikirlərini Pressklub.az-la bölüşüb.
Ekspert öncə onu qeyd edib ki, məntiq bir şeyi, siyasi reallıqlar isə tamamilə başqa şeyi diktə edir.
Onun sözlərinə görə, siyasi reallıqlar ondan ibarətdir ki, Moskva İkinci Qarabağ Müharibəsi zamanı özünü elə apardı ki, münaqişə bitməsin, onun həlli yarımçıq qalsın və sonda Moskvanın xeyrinə başa çatsın.
“Mən hələ 44 günlük müharibənin başlamasına bir neçə ay qalmış demişdim ki, Moskva qarşısına üç vəzifə qoyur.
Birincisi, sülhməramlılar adı altında bölgəyə qoşun yeridilməsidir. İkincisi, bu qoşunlardan münaqişəni və kommunikasiyaları nəzarətə götürmək üçün istifadə etməkdir. Üçüncüsü, Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyanın hakimiyyətdən uzaqlaşdırılmasına nail olmaqdır.
Kreml birinci və ikinci vəzifəni həll edə bildi, üçüncünü isə yox. İndi Moskvanın qarşısında başqa vəzifələri var. Görünən odur ki, Paşinyanın öhdəsindən gələ bilmədi. Separatçıların bütün kontingentini və arsenalını qorumaq da mümkün olmadı və indi o, bölgədə qalmaq və əlindəki kommunikasiyalara nəzarəti saxlamaq üçün əlindən gələni etməlidir. Və bu da edilir. Moskva indi bu məqsədlərə çatmağa 2020-ci ildə olduğundan daha çox diqqət ayırıb. Çünki Yaxın Şərq atəşi indi alovlanır və çox güman ki, yanğına çevriləcək. Moskvanın iştirakı olmadan bu yanğın çox tez söndürülə bilər. Ona görə də, Moskva Yaxın Şərqdə olmalıdır. Və bu vəzifədən çıxış edərək, Azərbaycanın coğrafi mövqeyi və kommunikasiya imkanları Moskva üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir. Əlbəttə, əlavə olaraq, həm də regionumuza təsirini saxlamaq üçün. Ona görə də Moskva Azərbaycan ərazisindən çıxmamaq üçün hər şeyi uyduracaq. Lazım gələrsə, hətta Qarabağı tərk etmiş erməniləri də geri qaytaracaq. Yeri gəlmişkən, İkinci Qarabağ Müharibəsi başa çatdıqdan dərhal sonra bunu artıq bir dəfə ediblər”, – deyə politoloq bildirir.
O, qeyd edir ki, burada hər şey Azərbaycan hakimiyyətinin iradəsindən və istəyindən asılıdır. “Təəssüf ki, xüsusilə son iki ayda Azərbaycanda rusiyapərəst əhval-ruhiyyənin sürətlə artdığını monitorinqimiz də göstərir. Və bunda hakimiyyət orqanlarının böyük rolu var. Məhz hakimiyyətin. Öz cəmiyyətində belə bir rol oynayan hakimiyyət Rusiya hərbi birləşmələrini bölgədən, öz ərazisindən sıxışdırmağa çalışacaqmı? Düzünü desəm, hadisələrin belə bir dönüşünün mümkünlüyünə şübhə ilə yanaşıram. Əksinə, hesab edirəm ki, indi onların hamısı əl-ələ verib fürsət axtarırlar – Rusiya sülhməramlıları adlanan qüvvənin missiyasını davam etdirməsinə necə haqq qazandıra bilsinlər.
Ola bilər ki, Rusiya Ukraynada bütün cəbhə xətti boyunca uduzmağa başlayacaq və elə məqam gələcək ki, Azərbaycan hakimiyyəti gündəmi dəyişmək məcburiyyətində qalacaq. Onda Rusiya sülhməramlılarının çıxarılmasını tələb edə bilərlər. Bu gün və ya yaxın gələcəkdə bunun mümkünsüz olacağını düşünürəm. Baxmayaraq ki, ermənilər Qarabağdan Ermənistana köçəndən sonra dərhal ikinci vəzifə qoyulmalı idi – Rusiya hərbi kontingentinin bölgədən çıxarılması. Ona görə də, əlbəttə ki, növbəti ayda belə bir şey gözləyə bilmərik. Noyabrda müəyyən dinamika ola bilər. Necə və hansı istiqamətdə – bunu demək çətindir. Amma Rusiya təbii ki, regionda qalmaq üçün hər şeyi edəcək. O, ən ekstremal tədbirləri görəcək, hər şeyə təhrik edəcək, hətta Ermənistanla Azərbaycan arasında müharibə də ola bilər – bu, istisna deyil. Mən ancaq ona ümid edirəm ki, Azərbaycan hakimiyyəti Moskvanın hiyləsinə uymayacaq və Zəngəzur dəhlizini zorla açmağa cəhd etməyəcək. Çünki belə olan halda regionda ən gözlənilməz hadisələr baş verə bilər. Ümid edirəm ki, bu, belə olmayacaq”, – deyə Oruclu qeyd edib.pressklub.az
Rauf Orucov