Yaşadığımız talış-cənub bölgəsi təkcə dəyərli alimləri, din xadimləri, ictimai xadimləri ilə yox, həm də ölkə miqyaslı yazarları ilə məşhurdur.
Hələ XIX əsrdən başlayaraq ölkəmizin bir çox şəhərlərində yaranan ədəbi məclislərdən biri də Lənkəran şəhərində şair Mirzə İsmayıl Qasirin rəhbərliyi ilə fəaliyyət göstərirdi.
Zaman keçdikcə bu bölgədə daha çox yazıçı və şairlər tanınmağa başladı. XX əsrin ortalarında Əlisa Nicat, Şəkər Aslan, Mir Haşım Talışlı, Vaqif Hüsenov, Məmməd Kazım0 və başqaları kimi Respublikanın ədəbi mühitində tanınan və oxucuların rəğbətini qazanan bir çox ədəbiyyat adamları yetişmişdi.
XX əsrin sonu, XXI əsrin əvvəllərində ədəbi mühit daha da genişləndi, yeni gənc qüvvələr ədəbiyyata gəldi.
Cenub.az saytı olaraq bölgəmizdə fəaliyyət göstərən yazıçı və şairlər haqqında silsilə yazıları və onların əsərlərindən nümunələri sizə təqdim edirik.
Bu silsilədən ilk yazımız qocaman şairimiz Xanəli Ağayev barədə olacaq.
Ağayev Xanəli Şirəli oğlu 02 mart 1940- ci ildə Masallı rayonun Qızılavar kəndində anadan olmuşdur.
1960 –65- ci illərdə ADU- nun (indi BDU) tarix fakültəsində oxuyub. 1958 –ci ildən yerli “Yeni həyat “ qəzetində , daha sonra respublika qəzetlərində - “Azərbaycan gəncləri,” “ Sovet kəndi “, “Azərbaycan pioneri”, “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetlərində , “Göyərçin“, “Məşəl”, “Şəfəq” jurnallarında, bir çox almanaxlarda dərc olunub. Azərbaycan və Talış dillərində şerlər yazır. Türkiyə və İranda buraxılan qəzet və almanaxlarda , Belarusiyada çıxan almanaxda şerləri nəşr edilmişdir . 1962-ci ildə Respublika gənc yazarların 4-cü müşavirəsində iştirak etmişdir. KİV- in Həmkarlar İttifaqının “Qızıl qələm” mükafatını almışdır. “Qaranquş yuvası”, “Ox vətən , vətən “ və sair 9 kitabı çap olunmuşdur, 2 kitabı nəşrə hazırlayır.
2011- ildən Masallıda “Göy qurşağı“ ədəbi məclisinin sədridir.
2003 – cü ildən AYB –nin üzvüdür .
S U S M A Q Q I Z I L D E Y İ L
“Danışmaq gümüşdürsə,
Danışmamaq qızıldır”.
Atalar sözü.
Haqqımız yeyildi susduq, dinmədik,
Böhtanlar deyildi susduq, dinmədik.
Hərdənbir danışdıq gümüş olmadı,
Üzlərdə təbəssüm, gülüş olmadı.
Susduqca məqamlar bilindi tamam,
Tarixdən adımız silindi tamam.
Torpaqlar talandı biz yenə susduq,
Susduqca düşmənə, yada uduzduq.
İkiyə bölündük gedərkən duza,
Əyildik qonşumuz farsa, urusa.
Eylə ki ayılıb azca qaşındıq,
Döyüldük, söküldük tamam daşındıq.
Məclislər içində susduq, basıldıq,
Tarixə lal millət kimi yazıldıq.
Eylə ki, susmadıq qələbə çaldıq,
Qarabağ mülkünü qan ilə aldıq.
Danışdıq, çevrildik Babək, Həziyə,
İmzalar ataraq biz ölməzliyə.
Susanın heç yerdə qalmayır izi,
Danış ki, tanısın dünyalar bizi.
Susmaq üsul deyil, atam balası,
Susmaq qızıl deyil, atam balası.
Xanəli Tolış.
11. 07. 2023
A Z Ə R B A Y C A N Ə S G Ə R İ
Axan Şəhid qanı ilə buz yerindən dəbərdi,
Mənəm- mənəm deyən düşmən əllərinlə gəbərdi.
Hər gün bizə çatan xəbər ürəkaçan xəbərdi,
Xəbərinə qurban olum , Azərbaycan əsgəri.
Neçə dəfə faşistləri saldın ölüm bəndinə,
Heyran oldu dünya tamam səriştənə, fəndinə.
Ağlın ilə, qanın ilə alınmış hər kəndinə,
Şəhərinə qurban olum, Azərbaycan əsgəri.
Qalammadı xalqın, elin bu işğala biganə,
Od vuruldu Qara keşiş əkən qara tikana.
Öndə gedən Baş Komandan yeganədir yeganə,
Öndərinə qurban olum , Azərbaycan əsgəri.
“Qarabağı azad edək!”- deyib ellər bir oldu.
Şuşa necə xilas oldu dünya üçün sirr oldu,
Şəhid qanı müqəddəsdir, torpağımız pir oldu,
Pirlərinə qurban olum , Azərbaycan əsgəri.
Aldıq geri səfalı yurd Kəlbəcəri, Laçını,
Qucaqladıq Bərgüşadı, Həkərini, Xaçını.
Unutdurdun millətinə min bir ağrı- acını,
Zəfərinə qurban olum, Azərbaycan əsgəri.
Dünya üzrə Murov qədər uca oldu başımız,
Gözümüzə işıq gəldi, dondu həsrət yaşımız.
44 günə təmizləndi torpağımız, daşımız,
Hünərinə qurban olum, Azərbaycan əsgəri.
Azad etdin Cəbrayılı, Fizulini, Ağdamı,
Zəngilanda, Qubadlıda görmədin bir sağ damı.
Viran olmuş Vətən məgər yazılmışdı baxtamı?
Təpərinə qurban olum, Azərbaycan əsgəri.
Dəmir yumruq birliyindən qorxub qaçan sara bax,
Belə zəfər harda olub, tarixləri ara, bax.
Yeni tarix yazdın adı “ Fəthi- mülkü Qrabağ”,
Əsərinə qurban olum, Azərbaycan əsgəri.
Rəhbərinə qurban olum, Azərbaycan əsgəri.
12.12. 2020.- 06. 06. 2021.
SARI MƏNİ
(Nəğmə)
Qoyma bir an yata gözüm,
At oynatsın yad, a gözüm,
Görsən, baxır yada gözüm.
Çək özünə sarı məni. (1)
Məhəbbəti ağlım əkər,
Yozarlarmı ağlı məgər?
Çıxsa başdan ağlım əgər,
Tellərinlə sarı məni. (2)
Qoyma, gülüm, gül üşünə,
Xal düşməsin gül işinə,
Edib hədəf gülüşünə,
Az lağ edib sarı məni. (3)
Qəlbimə yaz yaza-yaza,
Bəxtim qəmi aza yaza,
Sal qəlbimi az ayaza,
Bürüməsin sarı məni. (4)
Sarı tapdı yaxşı sona,
Yetişmədi Yaxşısına, (5)
Xanəlini yaxşı sına,
Hesab elə Sarı məni. (6)
(1) tərəf, səmt
(2) sarımaq, dolamaq
(3) ələ salmaq
(4) rəng
(5) Sarı Aşığın sevgilisi
(6) Sarı Aşıq
A Z Ə R B A Y C A N B A Y R A Ğ I N I
Cəsur Ali Baş Komandan,
Haqq əmrini verən andan.
Üstün tutduq şirin candan,
Azərbaycan bayrağını.
Coşdu xalğın milli qanı,
Doğdu yurdun Qızıl danı.
Aç gözünü, dünya, tanı,
Azərbaycan bayrağını.
Hər səbrimiz çatdı sona,
Dağdan dağa qona -qona.
Qaldırmışıq Murovuna,
Azərbaycan bayrağını.
Tanınırıq dörd bir yanda:
Günbatanda, Gündoğanda.
Sevdi Tahir Ərdoğan da,
Azərbaycan bayrağını.
Alqış Talış balasına,
Fəxrdir el- obasına.
Taxtı Şuşa qalasına,
Azərbaycan bayrağını.
Xanəli Tolış.
08. 11. 2020.
AZƏRBAYCAN
Qəlbi dağlar-uca başın,2
Sıx meşələr-qartal qaşın.
Xəzər, Göygöl-görən gözün,
Şirvan, Muğan, Mil–saf üzün.
Qarabağın-yanar közün,
Şəlalələr-nəğmə, sözün.
Kürlə Araz-şah damarın,
Açıb sənə cüt qolların.
Gəncə, Bakı-vuran qəlbin,
Yeni dünya quran qəlbin.
Azərbaycan - nadir ölkəm,
Zəfərlərə qadir ölkəm!
19 . 10 . 2019 . ci il
Tərtib edən Əlizaman Baxış