Ekspert: “İşıqpulunu verməyənin işığını kəsirlər, vergisini ödəməyənin bank hesabını bloklayırlar, avtomobilini icbari sığortalatmayan ondan istifadə edə bilmir... Bəs evinin icbari sığortası olmayana cəriməni necə ödətdirəcəklər - əmlakına həbs qoyacaqlar?”
Qısa fasilədən sonra əmlak sığortası məsələsi yenidən gündəmə gəlib. İndi yeni elektron sistemlə ev sahiblərini qorxudurlar. Deyirlər ki, iyunun əvvəlindən sığortası olmayan mənzil sahiblərini avtomatik cərimələyən mexanizm işə düşəcək.
Açığı, ölkəmizdə daşınmaz əmlakın icbari sığortası ilə bağlı tələblər çoxdan mövcuddur. Əmlakının sığortalanması hər kəsin şəxsi işi olsa da, heç bir məntiqin olmamasına baxmayaraq, belə bir qayda hələ 2011-ci ildə qəbul edilmiş “İcbari sığorta növləri haqqında” qanunda qeyd olunub.
Düzdür, uzun illər bu, yada düşmürdü, amma bir neçə il əvvəl sığorta şirkətləri bu qanunvericiliklə silahlanıb hücuma keçdi. Vətəndaşlara sığortasız olduqları halda cərimə olunacağı deyilir. İş o yerə çatdı ki, sığorta şirkətləri bildirişlər göndərməyə başladı, xidmətlərini təklif etməkdənsə, maliyyə sanksiyaları ilə qorxutmağa başladılar.
Pandemiya zamanı bütün bunlar səngidi, indi isə yeni güclə özünü büruzə verdi. Göründüyü kimi, təcrid illərində sığortaçılar da boş oturmayıblar. Mətbuatda yayılan məlumata görə, yaxın vaxtlarda daşınmaz əmlakın yeni elektron sığortası sistemi istifadəyə veriləcək. Bu sistemlə indi əmlak sahibinin icbari sığorta siyasətini əldə edib-etmədiyini müəyyən etmək daha asan olacaq.
Əks halda iyirmi gündən bir 30 manat cərimə tətbiq olunacaq. Cərimələrin hüquqi əsası kimi İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 469-cu maddəsi göstərilir. Buna əsasən, icbari sığorta müqaviləsi olmadığına görə onlar manatla cəzalandırılır. Fiziki şəxslər üçün cərimənin məbləği 30 manat, vəzifəli şəxslər və hüquqi şəxslər müvafiq olaraq 80 və 200 manat ödəməli olacaqlar. Sonradan İnzibati Xətalar Məcəlləsinə edilən dəyişikliklərdə 20 gün ərzində sığorta almaq imkanı nəzərdə tutulurdu, əks halda onlar yenidən cərimələnəcəklər.
İqtisadçı ekspert Samir Əliyev AYNA-ya şərhində xatırladıb ki, məcburi sığorta kampaniyası 2019-cu ildə sığorta şirkətləri tərəfindən başlayıb, lakin sonra onlar ictimai təzyiq altında geri çəkiliblər: “Xatırlatmaq istərdim ki, birincisi, yaşayış binalarının icbari sığortası heç də bütün ölkələrdə tətbiq edilmir. Adətən insanlar öz əmlaklarını könüllü sığortalayırlar. İkincisi, bu, vətəndaşların konstitusion hüquqlarına ziddir. Axı, Konstitusiyanın 29.3-cü bəndində “mülkiyyətçinin təkbaşına və ya başqa şəxslərlə birgə əmlaka sahib olmaq, ondan istifadə və sərəncam vermək hüququ” var. Bizdə belə çıxır ki, dövlət əmlakın sahibinin əvəzinə qərar çıxarır və onu sığorta etdirməyə məcbur edir”.
“Bunu icbari avtomobil sığortası ilə qarışdırmayın, çünki orada söhbət üçüncü şəxslərə dəyən zərərin sığortasından gedir, daşınmaz əmlakın sığortası isə sahibinin risklərinin təminatıdır. İcbari sığorta əmlak sahibinin seçmək hüququnu pozur”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.
Onun fikrincə, sanksiyalar sistemi işləməyəcək: “Çünki insanları necə cərimə ödəməyə məcbur etmək olar?! Əmlak sahibləri cərimələri ödəmədikdə onlara inzibati təsir rıçaqları yoxdur. Məsələn, kommunal mənzilin pulunu verməsən, suyu, qazı, işığı kəsəcəklər. Dövlət vergisini ödəməsə, bank hesabını bloklamaq olar. Avtomobilinizi icbari sığortalamırsınızsa, avtomobildən istifadə edə bilməyəcəksiniz. Bəs daşınmaz əmlakın icbari sığortası olmadığına görə cəriməni ödəməyənləri nə edəcəklər? Əmlaka həbs qoyacaqlar? Amma bu, sosial problemlərə gətirib çıxaracaq. Ona görə də cərimə mövzusunu dərinləşdirməyi lazımsız hesab edirəm”.
“Əvəzində daşınmaz əmlakın könüllü sığortası institutunu inkişaf etdirmək, onun faydalarını vətəndaşlara izah etmək, sığorta üzrə maarifləndirmə proqramı aparmaq kifayətdir. Əks təqdirdə, ən yaxşı halda işlək olmayan sanksiya aləti, ən pis halda isə sosial gərginlik əldə edəcəyik. Yeri gəlmişkən, tikinti və digər standartlara cavab verməyən evlərin sığortalanması problemi də var. Onları sığortalamaq sığortaçılar üçün maraqlı deyil, bəs qanun necə olsun? Əslində, potensial müştərilər sığorta şirkətlərindən keyfiyyətli məhsullar müqabilində sığorta almaqda maraqlıdırlar. Ona görə də rəqabət mühiti yaratmaq, insanların etimadını qazanmaq haqqında düşünməyə dəyər. Ümumi sığorta mədəniyyəti üzərində işləmək lazımdır”, - deyə Əliyev vurğulayıb.
Müəllif: Emma Rzayeva