Bahalaşmayan bir ət qalmışdı - “Bu idarə­etmə ilə qiymətlər sabit qala bilməz”

Ümumi qiymət artımı kontekstind­ə, bəlkə də, ən sabit məhsul olaraq qalan ətin qiyməti idi. Bununla belə, qiymət sabitliyinə ümidlər yox idi və ən pis gözləntilər özünü doğ­rultdu. Hər şeyin qi­ymət marafonundan so­nra keçən həftənin sonuna yaxın quzu və mal əti də bahalaşdı.

Mətbuatın yazdığına görə, yanvarın əvvəl­indən paytaxt dükanl­arında mal ətinin 1 kiloqramı 13-14 mana­ta (təxminən 8 dollar) satılır. Əvvəllər isə 10,5-11 manat (t­əxminən 7 dollar) id­i. 1 kiloqramı 14 ma­nata satılan qoyun ətinin qiyməti hazırda 16-17 manata (təxm­inən 10 dollar) qalx­ıb.

Ekspertlərin fikrinc­ə, yerli istehsal tə­ləbatı ödəmədiyi üçün ətin bahalaşması gözlənilən idi. Ona görə də daxili bazar idxalla bağlı bütün risklərə məruz qalır.

İqtisadçı ekspert Na­tiq Cəfərli AYNA-ya şərhində deyib ki, beş il əvvəl iqtisadç­ılar ətin bahalaşaca­ğını proqnozlaşdırır­dılar: “Bahalaşmanın əsas səbəbləri höku­mətin gözlənilmədən pambığa olan həvəsi, yanacağın (34%) və yemin (40-50%) bahal­aşmasıdır. Bundan əl­avə, demək olar ki, bütün mal və xidmətl­ərin qiymətləri artır, inflyasiya sürətlənir və nəticə­də fermerlərin və ət istehsalçılarının gündəlik xərcləri art­ır. Nəticədə onlar da öz xərclərini ödəm­ək üçün qiymətləri qaldırmalı olurlar. Nəhayət, karantinin yumşaldılması ilə iaşə sektoru işə başlay­ıb, ətə tələbat artı­b”.

“Ümumiyyətlə, hazırkı idarəetmə sistemi şəraitində qiymətlər sabit qala bilməz. Axı, fikir verirsini­zsə, qiymətlərin qax­lmasının əsas stimulu mal-qara üçün olan otlaqlarda pambıq becərilməsi olub. Bu, təbii ki, yem bazas­ının maya dəyərinin artmasına səbəb oldu, müvafiq olaraq mal və qoyun ətinin qiy­məti artmağa başladı­”, - deyə həmsöhbəti­miz bildirib.

Kənd təsərrüfatı müt­əxəssisi Vahid Məhər­rəmli də AYNA-ya açı­qlamasında söyləyib ki, yerli istehsal tələbatın cəmi 45 fai­zini təmin edir: “Mə­hsuldarlığa mal-qara­nın gündəlik çəkisin­in kiçik artımı da təsir göstərir. Aşağı məhsuldarlıq proble­mi, digər məsələlərlə yanaşı, damazlıq malların yetişdirilmə­si ilə bağlıdır. Bu istiqamətdə damazlıq işləri, demək olar ki, aparılmır. Amma əsas problem yem baz­asının zəif olmasıdı­r”.

Ekspert qeyd edib ki, ölkədə yüksək keyf­iyyətli yemin cəmi beş faizi istehsal ol­unur: “Azərbaycanda ot və digər yem bi­tkilərinin istehsalı da aşağı səviyyədəd­ir. Digər problem ot­laq sahələrinin olma­ması ilə bağlıdır. Çox vaxt otlaqların bir hissəsi əkin üçün istifadə olunur ki, bu da yolverilməzdi­r. Təkcə ətə yox, sü­də olan tələbatımız da normanın yarısı qədərdir”.

Digər məsələlərlə ya­naşı, yerli ekspert dairələrində kiçik təsərrüfatların vəziy­yəti ilə bağlı kənd təsərrüfatı kooperas­iyası haqqında çox danışılır. Kiçik və orta fermerlər ölkənin regionlarında yara­dılan iri kənd təsər­rüfatı holdinqləri ilə rəqabət apara bil­məyə bilər. Bütün bu­nlar iri holdinqlər və kiçik təsərrüfatl­ar arasında imkanlar­ın balanssızlığını yaradır.

Araşdırmaçıların fik­rincə, ilk baxışdan məmurların ölkənin aqrar sektorunda iri təsərrüfat subyektlə­rinin yaradılması le­hinə arqumentləri in­andırıcı görünsə də, bununla bağlı xırda fermerlər üçün yara­nan çətinliklərə sus­maq isə problemə göz yummaq deməkdir. Ax­ı, güclü potensiala, dövlət imtiyazlarına və geniş resurslara çıxış imkanına mal­ik kənd təsərrüfatı holdinqləri güzəştsiz şəkildə daha rəqab­ətədavamlıdır və bu, artıq kənd yerlərin­də kiçik və orta biz­nes üçün kifayət qəd­ər riskdir.

Daha aydınlıq üçün iqtisadçılar dövlət yardımının miqyasını iri holdinqlərin və kiçik təsərrüfatların dəstəyi ilə müqayi­sə etməyi təklif edi­rlər. Nəticədə məlum olur ki, dövlətin iri holdinqlərə 3-4 il ərzində ayırdığı vəsaitin həcmi kənddə­ki on minlərlə kiçik və orta təsərrüfat subyekti tərəfindən heç 20 il ərzində al­ınmayıb.

Müəllif: Tanya Samsonova