Yağ kimi bahalaşma

Son zamanlar yerli mətbuat bir ağızdan Azərbaycana kərə yağının idxalı ilə bağlı bəzi imtiyazlardan danışmağa başlayıb. Bunun fonunda hökumətin zəruri məhsullar üzrə qiymət artımını saxlamaq üçün nəzərdə tutulmuş tədbirləri haqqında bəyanatlar var. Ancaq həmişə olduğu kimi, nə qədər çox səs-küy varsa, deyilənlərə bir o qədər az əsas olur.

Məlum olduğu kimi, sensasion tədbirlər ölkəyə kərə yağı idxalına 5%-lik idxal rüsumunun daha iki il müddətinə uzadılmasından başqa bir şey deyil (0405 mal qrupu). Ümumiyyətlə, bu, 2017-ci ilin noyabr ayından etibarən onun etibarlılıq müddətinin ikinci uzadılmasıdır. İlk dəfə olaraq qiymət artımının qarşısını almaq üçün gömrük rüsumlarının aşağı həddi ötən il də uzadılıb. Onun etibarlılıq müddəti dekabrın sonunda başa çatır və buna görə də bütün eyni məqsədləri - "qiymət artımının qarşısını almaq üçün" arqumenti ilə onun yenidən uzadılması qərara alınıb. Sadə dillə desək, kərə yağının idxalına daha aşağı rüsum - 15 faiz əvəzinə 5 faizlik rüsum daha iki il - 2023-cü ilin sonuna kimi qüvvədə olacaq.

Bu tədbirlərin effektivliyi məsələsinə gəlincə: bəzi hesablamalara görə, ölkədə kərə yağı hər il orta hesabla 10-15% bahalaşır. Vətəndaşlar bu məhsulun qiymət dinamikasını öz ciblərində hiss edirlər. Elə AYNA-nın həmsöhbət olduğu vətəndaşlar da.

“Bir müddət əvvəl marketdən “Golden Grown” kərə yağını 13 manata almışdım, indi kiloqramı 16 manatdan bahadır. Deməli, yağın qiyməti 3 manat qalxıb. Mən bu yağdan əl çəkməli oldum, daha ucuz olanını alıram”, - deyə evdar xanım Nərmin Quliyeva bildirir.

Paytaxt sakini Tahir Rüstəmov da öz müşahidələrini bölüşür: “Bu il kərə yağının qiyməti kəskin artıb. Keyfiyyət və qiymət baxımından məqbul olan “Belaya korova” yağını alırdım. Kiloqramı 11 manat idi. Cəmi bir neçə ay ərzində qiymət 15 manata qalxdı”.

İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərlinin fikrincə, təkcə mövcud 5%-lik rüsumun müddətini uzatmaqla bu məhsulun qiymətini aşağı salmaq mümkün deyil: “Bunun üçün yeni imtiyazlar tətbiq edilməlidir. Aşağı rüsum qiymət artımına maneə deyil - biz bunu təcrübəmizdə görürük. Qiymət artımı dayanmayıb. Yağ bahalaşır və köhnə imtiyazları uzatmaqla qiymət artımını saxlamaq işləməyəcək, baxmayaraq ki, imtiyazın özü idxalçılar üçün faydalı həll yoludur”.

Xatırladaq ki, bir müddət əvvəl Natiq Cəfərli Dövlət Gömrük Komitəsinə (DGK) niyə Yeni Zelandiya yağının Azərbaycanda 17-19 manata, qonşu Gürcüstanda isə 10-11 manata satıldığını izah etməyi təklif etmişdi. Cavab olaraq DGK öz rüsumlarında heç bir dəyişikliyin olmamasına istinad etdi. Komitə iddia etməkdə davam edir ki, idxalın bu seqmentində inhisar yoxdur, çünki əllidən çox şirkət kərə yağı idxal edir.

Bahalaşmaya baxmayaraq, ölkəmizdə kərə yağının istehlakı artır. Bu ilin cəmi 10 ayında Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, ümumi bəyan edilmiş dəyəri 64 milyon 573 min ABŞ dolları olan 12 min 488 ton kərə yağı və süd mənşəli digər yağlar idxal edilib. Bununla yanaşı, cari ilin yanvar-noyabr aylarında ölkədə məişət təsərrüfatları nəzərə alınmaqla (23,5 min ton) məhsul istehsalı 5,1% artıb.

Azərbaycana kərə yağının əsas ixracatçıları Yeni Zelandiya (bütün tədarükün 50%-i) və Ukraynadır (tədarükün 25%-i). Bundan əlavə, ölkəyə bu növ məhsul Belarus, Finlandiya, Fransa, Polşa, Almaniya, Rusiya və digər ölkələrdən idxal olunur.

Ekspertlər qiymət artımını enerji resurslarının, müvafiq olaraq, istehsalın maya dəyərinin artması ilə izah edirlər. Bundan başqa, dünyada kərə yağının əsas tərkib hissəsi olan südün istehsalı da azalıb. Digər mühüm səbəb həm xammal, həm də hazır məhsul tədarük zəncirinin pozulmasına səbəb olan pandemiyadır.

Müəllif: Tanya Samsonova