Lavrovun düşüncələri daha çox bütün ölkələrin proletarlarını birləşdirməyin zəruriliyinə dair şüara bənzəyir Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov milli-mədəni birliklərin nümayəndələri ilə görüşündə maraqlı bir açıqlama verdi. Nazir son 30 il ərzində postsovet məkanı ölkələrində, xüsusən də əmək miqrantlarının böyük bir hissəsinin Rusiyaya gəldiyi Mərkəzi Asiya bölgəsində rus dilinin mövqeyinin zəiflədiyini bildirdi.
"Son 30 ildə təəssüf ki, rus dili çox tez mövqelərini itirməyə başladı. Bir çox ölkədə, son zamanlarda suverenlik qazanan və öz mədəniyyətini qorumaq istəyən ölkələr üçün tamamilə təbii olan milli dilin təbliğinə önəm verildi”, söylədi: “Ancaq eyni zamanda bir sıra hallarda rus dili birdən -birə mövqeyini kəskin itirdi. İşçi miqrantlarının böyük hissəsini təmin edən qonşularımız, o cümlədən Mərkəzi Asiya ölkələri bunu başa düşürlər".
Lavrovun sözlərinə görə, indi Tacikistan və Özbəkistanla, eləcə də "[rus dili] rəsmi olan və kifayət qədər yaxşı qorunan" Qırğızıstanla birlikdə Rusiya tərəfi bütövlükdə universitetlərin və məktəblərin yaradılması haqqında proqram həyata keçirir. "Bu, Federasiya Şurasının fəal şəkildə dəstəklədiyi təşəbbüslərdən biridir", - dedi Lavrov: “Şəxsən [Rusiya Parlamentinin Yuxarı Palatasının sədri] Valentina Matvienko Tacikistana səfərlərindən birində Tacikistan Prezidenti Emoməli Rahmonla birlikdə belə bir təşəbbüs göstərdi. Artıq həyata keçirilir və digər dövlətlər də buna maraq göstərirlər. Və biz bunu fəal şəkildə yayacağıq".
Rusiya diplomatik xidmətinin başçısının qeyd etdiyi kimi, Moskva qonşuların "rus dilinin qorunmasını Rusiya istədiyi üçün deyil, karyera və məşğulluq imkanlarını əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirdiyi üçün anlayacaqlarını" gözləyir. "Belə bir xətti davam etdirəcəyik", dedi. Və bu çıxışı şərh etməmək sadəcə mümkün deyil. Ağrılı bir mövzudur.
Belə ki, Lavrov hər kəsi Tacikistan, Özbəkistan və Qırğızıstandan nümunə götürməyə dəvət edir. Bu məsələni ardıcıllıqla araşdıraq. Beləliklə, koronavirus pandemiyası və sərhədlərin bağlanması Rusiya Federasiyasındakı əcnəbilərin sayının əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına səbəb oldu. Bu faktı Rusiya Eləmlər Akademiyası və Qaydar İnstitununun ekspertlərinin keçirdiyi birgə montorinq qeydə aldı. 2019 -cu ildə Rusiya Federasiyasında aydan asılı olaraq 9,6 milyondan 11,2 milyona qədər əcnəbi vardısa, 2020 -ci ildə onların sayı yanvarın sonunda 10,3 milyondan ilin sonunda 7,1 milyona qədər düşdü. 2021 -ci ildə ziyarətçilərin sayında azalma davam etdi - 1 may tarixinə ölkədə xarici vətəndaşların sayı 5,66 milyon təşkil etdi. Ən çox Ukrayna və Moldova vətəndaşlarının sayı müvafiq olaraq 53% və 51%, Qırğızıstan (18%), Ermənistan (22%) və Tacikistan (35%) vətəndaşlarının burada sayı azalıb.
Gördüyünüz kimi, vətəndaşları sona qədər və bütün gücləri ilə Rusiyada qalmağa çalışan üç ölkədən ikisi Sergey Lavrovun nümunə göstərdiyi ölkələrdir. Bunun başqa bir izahı var. Dünya Bankının araşdırmalarına görə, tacik ailələrinin 40% -dən çoxu pandemiya zamanı qida istehlakını azaldıb. Ən çox əmək miqrantlarının ailələri əziyyət çəkib.
Bankın analitiklərinə görə, ölkə yoxsulluğun ümumi səviyyəsində artım gözləməlidir: axı Tacikistanda yoxsul ailələr varlı ailələrdən daha çox pul köçürmələrindən asılıdır. Xaricdəki qohumlarından pul köçürmələri alan ev təsərrüfatlarının 80% -dən çoxu gələn pulu əsasən ərzaq və digər zəruri ehtiyaclara xərclədiklərini bildiriblər.
Beləliklə, Orta Asiya respublikalarının vətəndaşlarının rus dilini öyrənmək istəyi, bir çoxları üçün Rusiyanın pul qazanmaq üçün prioritet yer olaraq qalması ilə izah olunur. Bu respublikalarda vəziyyət çox ağırdır. Üstəlik, burada ənənəvi olaraq çoxuşaqlı ailələr var. Onları qidalandırmaq üçün Mərkəzi Asiya ölkələrindən olan “qastabayterlər” Rusiya Federasiyasında ksenofobiyanın həddindən artıq səviyyəsi də daxil olmaqla, çox şeyə dözməyə hazırdırlar.
Moldovalılar və ukraynalılar - bu ölkələr AB ilə vizasız rejim aldıqdan sonra alternativə malik oldular və dərhal bundan istifadə etdilər. Orta Asiya respublikalarının vətəndaşları üçün Çin Rusiyaya alternativdir. Beləliklə, uzunmüddətli perspektivdə, ÇXR -in sürətlə inkişaf edən iqtisadiyyatı nəzərə alınmaqla, Mərkəzi Asiya ölkələrində Çin dilini öyrənmək istəyənlərin sayı əhəmiyyətli dərəcədə artacaq.
Türk dilini öyrənənlərin sayı da artacaq. Buna mədəni və dil yaxınlığı və Türkiyədə həyat səviyyəsinin Rusiyadan daha yüksək olması təsir edir. Əlbəttə ki, Türkiyədə Rusiyada olduğundan fərqli olaraq, etnik zəmində heç bir pozuntu yoxdur və ola da bilməz. Əslində Levada Mərkəzinin ötən payızda keçirdiyi bir sorğunun nəticələrini göstərmək kifayətdir.
Sorğu Rusiyada ksenofobiya və millətçilik məsələlərinə həsr olunmuşdu. Və "Ruslar üçün Rusiya" ideyasına münasibətiniz necədir?” sualına respondentlərin 51% -i bu fikri qəbul etdi və ya dəstəklədi (19% qeyd -şərtsiz dəstəklədi, 32% bunu həyata keçirməyin gözəl olacağını söylədi). 29% “Ruslar üçün Rusiya” əsl faşizmdir" şüarına inanır. Bundan əlavə, respondentlərin 73% -i bildirib ki, Rusiya hakimiyyəti başqa ölkələrdən Rusiyaya işləmək üçün gələn əmək miqrantlarının axınını məhdudlaşdırmalıdır. Bu göstərici 2017-ci ili iyulundan bəri ən yüksək göstəricidir.
Bu rəqəmlər Rusiya Federasiyasında hökm sürən əsl əhval-ruhiyyəni açıq şəkildə nümayiş etdirir. Həm də Rusiyanın niyə əmək miqrasiyası üçün getdikcə daha az cəlbedici bir yerə çevrildiyini izah edirlər. Üstəlik, Rusiyanın özündə işsizlik artır və iqtisadi problemlər artır. Buna görə, vaxtilə SSRİ-nin tərkibində olan respublikaların milyonlarla vətəndaşının artıq rus dilini öyrənmək həvəsi yoxdur.
Rus gənclərinin özü ingilis dilini intensiv öyrənirsə, nədən danışmalıyıq. Nə üçün? Bu sualın cavabı Ümumrusiya İctimai Fikri Öyrənmə Mərkəzinin ötən ilin payızına dair sorğusunun məlumatları ilə verilir. Respondentlərin fikrincə, əksər hallarda özləri üçün ölkədən getmə perspektivləri 18-24 yaş arası gənclər tərəfindən düşünülür - bu qrupdakı insanların 38% -i sorğu zamanı belə bir istəklərini bildirmişdilər. 25-34 yaş qrupunda 31% -i getmək istəyir. Bu reallığın fonunda keçmiş SSRİ ölkələrində rus dilinin mövqelərini gücləndirməyin zəruriliyi ilə bağlı düşüncələr daha çox bütün ölkələrin proletarlarını birləşdirməyin zəruriliyinə dair bir şüara bənzəyir...
Müəllif: Əkbər Həsənov, ayna.az