Çoxdəfəlik istifadə edilən birdəfəlik maskalar: əhalinin sağlamlığının dəyəri nədir?
Artıq bir ildən çoxdur ki, tibbi maskalar həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Mütəxəssislərin fikrincə, pandemiya tezliklə bitməyəcək və bu, maskaların koronavirusdan qorunma vasitələrindən biri kimi uzun müddət yanımızda olacağı anlamına gəlir. Onları taxma ehtiyacı barədə fikirlər müxtəlifdir, lakin həkimlərin çoxu maskaların effektiv olduğunu vurğulayır.
Pandemiyanın başlanğıcında Azərbaycan vətəndaşları maska çatışmazlığı ilə üzləşirdilər və bəzən onları tapmaq üçün bir neçə aptek gəzməli olurdular. Özü də adambaşına yalnız məhdud sayda maska verilirdi.
Ölkədə yerli tibbi maskaların istehsalı təşkil edildikdən sonra bu çatışmazlıq aradan qalxdı. Pandemiyanın sürətlə davam etdiyinə və ictimai yerlərdə maska taxmağın məcburi olmasına baxmayaraq, bu məhsula əhali arasında böyük tələbat yoxdur.
Reallıq budur ki, bir çox vətəndaş birdəfəlik tibbi maskanı bir neçə dəfə, bəziləri isə həftələrcə, hətta daha çox müddətdə taxırlar. Evə gələrkən, bəziləri maskanı spirtlə dezinfeksiya edir və ya yuyur, kimsə günəşin maskanı dezinfeksiya etdiyinə inanaraq, sadəcə günəşin altına qoyur və s. Onlarla heç bir manipulyasiya etməyənlər də az deyil.
Ancaq qapağı olan birdəfəlik maskalar 8 saata qədər taxıla bilər. Birdəfəlik adi maskalar isə yalnız 2-3 saat istifadə üçün nəzərdə tutulub, bundan sonra yenisi ilə dəyişdirilməlidir. Əks təqdirdə, onu taxma effektinin ölməsi bir yana, hətta ziyanlı təsirləri də ola bilər. Bununla birlikdə, gündə ortalama 5 maska almaq çoxları üçün çox baha başa gəlir, çünki bir maska orta hesabla 20 qəpiyə başa gəlir. Bundan əvvəl dəyəri daha yüksək idi.
İqtisadçı alim Qubad İbadoğlu əvvəllər ölkədəki tibbi maskaların qiymətlərindən bəhs etmişdi. Qazaxıstanda 1 dollara 42 yerli istehsal, Rusiyada - 35, Ukraynada - 18 tibbi maska ala biləcəyini vurğulamışdı. Azərbaycanda eyni miqdarda yalnız 7 maska ala biləcəyini söyləyən ekspert, qiymət faktoru ilə yanaşı, yerli istehsal maskaların o qədər də təsirli olmadığını vurğulamışdı.
Davamlı İnkişaf Tədqiqatları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayevin dediyinə görə, hazırda apteklərdə 20 qəpikdən ucuz maska tapmaq mümkün deyil: “Keçən il isə 25-30 qəpik idi. Düşünürəm ki, baha qiymət istehsal müəssisəsinə xeyli vəsait qoyulduğundan və geri qaytarılması lazım olduğundan qaynaqlanır. Pandemiya əbədi qalmayacaq və sonra maskalara ehtiyac olmayacaq və bu hal, ehtimal ki, nəzərə alınır”.
“Bundan əlavə, maskaların istehsalı üçün komponentlər istehsal etmirik, əksinə xaricdən, yəni Çindən idxal edirik. Yəni burada demək olar ki, hər şey yerli deyil. Rusiyada bir biomedikal sənayesi var və öz istehsalını qurmağı bacardı. Bu cür məhsullar istehsal edən bir çox müəssisə var. Buna görə də orada maska daha ucuz qiymətə satılır”, - deyə ekspert bildirib.
Ağayev düşünür ki, Azərbaycanda problemlərdən biri bu sahədə rəqabətin olmamasıdır: “Və bu vəziyyətlə maskaların qiymətində bir azalma gözləmək olmaz”.
İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli də hesab edir ki, yerli tibbi maskaların bahalığına ölkə daxilində rəqabət mühitinin olmaması, idxal olunan malların rəqabət qabiliyyətini azaldan yüksək gömrük və vergi rüsumları, habelə xammal almaq ehtiyacı səbəb olur. O, şərhində deyib ki, ya maskalar istehsal edən yerli müəssisələrin sayını artırmaq, ya da vergi güzəştləri tətbiq etmək lazımdır.
Birdəfəlik istifadə olunan maskaların baha qiymətinə əlavə olaraq mütəxəssislər başqa bir problemi də qeyd edirlər, lakin hələ heç kim bununla məşğul olmayıb. Söhbət tibbi maskaların utilizasiyasından gedir.
Beləliklə, N.Ağayevə görə, adi zibil qablarına maska atmaq kökündən səhvdir: “Çünki bu, artıq tibbi tullantıdır. Onlar ayrıca toplanmalı və ayrıca da məhv edilməlidir. Maskalar üçün ayrıca qablar olmalıdır. Bundan əlavə, küçələrdə tez-tez ayaq altında istifadə edilmiş maskaları görə bilərsiniz və bu da potensial bir infeksiya mənbəyidir. Yeri gəlmişkən, dünyada hər gün 10 milyondan çox maska atılır və onlarda viruslar qala bilər”.
Pandemiya dövründə əhalinin sağlamlığı, əsasən tibbi maskaların əhali üçün nə qədər əlçatan olacağından və düzgün istifadə olunan maskaların necə atılacağından asılıdır. Və bu iki vacib məsələnin nəhayət həll olunması vacib şərtdir. Bu məsələlərə barmaqarası yanaşmaq indiki dövrdə demək olar ki, cinayətdir.
ayna.az