Şübhəsiz ki, Birləşmiş Ştatlar yeni koronavirusu qabaqlamaq imkanını əldən verib, lakin mühüm qərarlar üçün pəncərə hələ bağlanmayıb.
Bu sözləri “Microsoft”un həmtəsisçisi və “Bill və Melinda Qates” Fondunun həmsədri Bill Qeyts “The Washington Post” qəzetinə açıqlamasında deyib.
Onun sözlərinə görə, yəqin liderlərimizin seçimi yoluxma statistikasının aşağı salacaq, müəssisələr yenidən fəaliyyətə başlayacaq və biləcəyik ki, COVİD-19 epidemiyası səbəbindən neçə amerikalı sevdikləri tərəfindən basdırılıb.
“Bill və Melinda Qeyts Fondu” ilə işləyərkən Vaşinqtondan və ölkənin hər yerindən gələn mütəxəssislər və liderlərlə ünsiyyət qurmaq imkanım oldu. Və mənə aydın oldu ki, üç təsirli tədbir görməliyik.
Birincisi, insanları təcrid etmək üçün ardıcıl, ümummilli bir yanaşma lazımdır. Epidemiologların bütün çağırışlarına baxmayaraq, bəzi əyalətlər və mahallar özlərini təcrid etmədi və karantinə başlamadı. Bəzi ştatlarda açıq çimərliklər, digərlərində restoranlar işləyir.
Bu, bir uğursuzluqdur. Axı insanlar dövlət sərhədlərini sərbəst keçirlərsə, virus da beləcə “yol gedir”. Ölkə rəhbərliyi açıq şəkildə bəyan etməlidir: təcrid geniş yayılmalıdır. Xəstə insanların sayı bütün Amerikada yayılanadək. Bu, 10 həftə və daha da çox çəkə bilər, bilinmir. Təcrid rejimi zəifləyənədək heç kim normal həyata qayıtmayasın. Bu məsələdə hər hansı bir qarışıqlıq yalnız iqtisadi ziyanları artıracaq, cinayətkarlığı və ölənlərin sayını çoxaldacaq.
İkincisi, federal hökumət kütləvi test həyata keçirməlidir. Testlər daha əlçatan olmalıdır. Biz də qüvvələrimizi səfərbər edib tez bir zamanda kliniki testlər üçün könüllüləri seçməliyik.
Yaxşı nümunələr var: Nyu York ştatı bu yaxınlarda gündə 20 mindən çox insanı testdən keçirərək imkanlarını genişləndirdi.
Daha effektiv test üsullarının hazırlanmasında bəzi irəliləyişlər əldə edildi, məsələn, Seattle ştatında xəstələr özləri tibbi bir mütəxəssislə əlaqə saxlamadan test nümunəsi götürə bilərlər. Ümid edirəm ki, bu metod tezliklə ölkə daxilində yayılacaq.
İndi əlçatan testlər sistemsiz aparılır. Bu baxımdan virusa yoluxanların sayını və onun istiqamətini müəyyən edə bilmirik – buna görə də cinayətkarlığın miqyası bəlli olmur. Bundan əlavə, nümunələrin nəticələri 24 saat əvəzinə bir həftədən sonra verilir.
Buna görə ölkədə əvvəlcədən kimin yoxlanılacağı prioritetləri aydın olmalıdır. Əsas işçilər siyahıda birinci gəlməlidir: həkimlər və təcili yardım xidmətləri, ardınca güclü simptomları olan və xəstəlik riski yüksək olan xəstələr, habelə onlarla əlaqə quranlar.
Eyni şey maskalar və ventilyasiya cihazlarına aiddir. 50 qubernator ilk yardım üçün mübarizə aparır, xəstəxanalar isə onlar üçün xeyli pul ödəyir. Bütün bunlar da vəziyyəti ağırlaşdırır.
Nəhayət, üçüncüsü, müalicə metodlarının və peyvəndlərin hazırlanmasına elmi, məlumatlı bir yanaşma lazımdır. Alimlər bütün gücləri ilə hər iki istiqamətdə çalışırlar. Liderlər onlara kömək edə bilər, əgər şayiələr yaymasalar və çaxnaşmaya təhrik etməsələr. Hidroksikloroxin aparatı COVID-19-un təcili müalicəsi üçün təyin edildiyindən indi buna çox tələbat var.
İş prosesinə riayət etməliyik: müxtəlif könüllülər üzərində sürətli testlər aparın və nəticələr barədə ictimaiyyəti məlumatlandırın. Təhlükəsiz və effektiv müalicə aldıqdan sonra ilk dozaların ən çox ehtiyacı olanlara keçməsini təmin etməliyik.
Bu epidemiyaya son qoymaq üçün, təhlükəsiz və effektiv bir vaksinə ehtiyacımız olacaq. Hər şeyi düzgün etsək, onu bir il yarımda hazırlamaq mümkün olacaq – həmişəkindən daha sürətli. Ancaq peyvənd yaratmaq yalnız işin yarısıdır. Amerikalıları və bütün Yerin sakinlərini qorumaq üçün milyardlarla doza istehsal edilməlidir. (Peyvəndsiz varlı ölkələrə nisbətən inkişaf etməkdə olan ölkələrin vəziyyəti çətinləşəcək, çünki onlar üçün karantin tətbiq etmək və müəssisələri bağlamaq daha çətindir).
Bu peyvəndlərin istehsalı üçün obyektlərin inşasından başlaya bilərik. Bir çox perspektivli layihələr özünəməxsus avadanlıq tələb edir. Biz hamı üçün belə obyektlər qurmalıyıq, hətta onların bəziləri istifadə edilməsə də…
Özəl şirkətlər bu cür riskləri öz üzərinə götürməyəcək, lakin federal hökumət buna qadirdir. Bu həftə rəhbərliyin ən azı iki şirkətlə vaksinlər istehsalına hazırlaşmağa razılıq verməsi yaxşı bir işarədir. Ümid edirəm ki, daha çox olacaq.
2015 TED konfransındakı çıxışımda dünya liderlərini bir pandemiyaya hazırlaşmağa çağırdım. Elə hesab edin ki, bu, müharibədir və biz sistemdəki çatlaqları axtarmaq üçün simulyasiyalar etməliyik.
Bu il başa düşdük ki, hələ uzun yolumuz var. Ancaq yenə də inanıram ki, indi elmə əsaslanan düzgün qərarlar qəbul etsək və tibb işçilərinin təcrübəsindən yararlansaq, həyatımızı xilas edə və ölkəni işə qaytara bilərik.
konkret.az