Biznesin yaşıl qurbanları: meşəni məhv edilməsi üçün icarəyə verirlər
Ölkəmizdə aqrar sektorun meşələrə hücumu başlayıb və bu tendensiya ekoloqlar, ictimaiyyət üçün narahatlıq yaradır. Əvvəlcə Qusar bölgəsində Qalacıq meşələrinin qırılması ilə bağlı məlumatlar var idi. Sonra Lənkəran rayonunun Haftoni kəndi yaxınlığında meşələrin qırılması haqqında məlumatlar yayılıb.
Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi (ETSN) Ekoloji Təhlükəsizlik Xidmətinin rəisi Hikmət Əlizadə əvvəllər Qalacıq meşələrinin qırılması ilə bağlı vəziyyət barədə danışmışdı. 2019-2021-ci illərdə meşənin yaşıl sahələrində qismən azalma olduğunu, ancaq tamamilə məhv edilməsinin qeydə alınmadığını söyləmişdi. Onun sözlərinə görə, bu ərazilərdə heç 2018-2019-cu illərdə də sıx bitki örtüyü olmayıb.
“2019-2020-ci illərdə sahəsi 102 və 165 hektar olan bu ərazilər müqavilə əsasında uzunmüddətli icarəyə götürülərək bir şirkətə verilmişdi. Məqsəd orada bir qoz bağı salmaqdır. 2020-ci ildən bəri Ekologiya və Təbii Sərvətlər və Kənd Təsərrüfatı nazirliklərinin birgə proqramı mövcuddur. Proqram kənd təsərrüfatı bitkilərinin məhsuldarlığını artırmaqla yanaşı, yaşıl sahələri daha da genişləndirmək üçün nəzərdə tutulub”, - deyə Xidmət rəisi bildirmişdi.
Əlizadə təkəm-seyrək kollardan ibarət olan meşələrin əkinçilik, yaşıllıq və ya karbon emissiyası baxımından az əhəmiyyət daşıdığını qeyd etmişdi: “Əksinə, onlar müəyyən mənada yanğınlar üçün təhlükə mənbəyidir”.
Haftoni kəndi yaxınlığındakı meşələrin qırılması ilə əlaqədar olaraq, “Ecofront” ekofəallar qrupu məlumat yaydı ki, ETSN 45 hektar meşə ərazisini “Beta” şirkətinə verib və şirkət çay plantasiyası salınması üçün meşə ağaclarını qırır.
Hadisə əhalinin etirazı ilə ictimailəşdirildikdən sonra bu sahədəki işlər monitorinq məqsədilə dayandırıldı. Nazir müavini Firdovsi Əliyev bildirdi ki, Nazirliyin yerli işçilərinin məsuliyyətsizliyi ucbatından orada bir neçə ağac kəsilib. Ancaq ümumiyyətlə, kəsimlərin əsas səbəbi kimi, xırda kolları və yanğının qarşısının alınması vacibliyi göstərilir.
“Həyəcan” İctimai Birliyinin sədri, IUCN beynəlxalq mühafizə edilən ərazilərin qorunması və növlərinin bərpası komissiyasının üzvü Əliheydər Məmmədov AYNA-ya açıqlamasında deyib ki, baş verənlərdə vəzifələrini yerinə yetirməyən ETSN günahkardır: “Nazirlik meşələrin icarəyə verilməsi üçün bir müqaviləni necə düzgün bir şəkildə tərtib edəcəyini bilmir və ya bunu etmək istəmir?! Meşə bir şəxsə və ya bir şirkətə icarəyə verildikdə, ilk növbədə sertifikatlaşdırma aparılır. Hətta böyük ağaclar da seçilib nömrələnir və sonra icarəyə verilir. Meşəni nə üçün icarəyə verirlər? Meşə məhsullarından istifadə etmək üçün, amma bu istifadə yüzdə 30 olmalıdır, yüzdə 100 yox! Çünki bu meşədə o məhsullardan istifadə edən daimi sakinlər var”.
“İkinci səbəb biomüxtəlifliyi artırmaqdır, məsələn, qaban və ya cüyür sayını artırmaq. Ölkəmizdə isə məlum olur ki, meşə məhv etmək üçün icarəyə verilir. İcarəçi ilə elə bir müqavilə imzalanmalıdır ki, hər beş ildən bir komissiya meşənin artmasını və ya azalmasını təyin etsin. Əgər meşə sahəsi azalırsa, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi icarəçini cəzalandırmalıdır. Hər şey yaxşıdırsa, müqavilə uzadıla bilər”, - deyə mütəxəssis bildirib.
ETSN və Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin ortaq proqramına gəldikdə, həmsöhbətimizin sözlərinə görə, bu, yalnız yuxarıda göstərilən strukturların maraqlarına deyil, həm də ətraf mühitin maraqlarına cavab verməlidir: “Meşənin heyvanlar və quşlar üçün yaşayış yeri olmağa davam etməsi, onların qida bazası və yaxınlıqda yaşayan əhalinin maraqları nəzərə alınmalıdır. Qaz olmadığı yerdə əhali evlərini qızdırmaq üçün quru budaqlar toplamağa məcburdur. Kəndlilər ümumiyyətlə, ağacları kəsmirdilər, ancaq qurudulmuş ağaclardan istifadə edirdilər”.
“Qoz ağacı əkinləri üçün bir meşə ayırmaq ağla sığmayan bir addımdır. Qoz ağaclarını əkmək üçün meşə ağaclarını, kollarını, şitilləri kəsməlisiniz. Meşədəki hər şey xaotik şəkildə böyüyür. Mədəni bitkilər vəhşi aləmə hücum etdikcə, meşənin bir hissəsi yox olacaq. Əlavə olaraq, bir qoz bağı salırsınızsa, onu qorumalı və ya çəpərləməlisiniz, çünki əks halda vəhşi heyvanlar üçün yem bazası olacaq. Meşələrin yerində çay əkməkdə də yaxşı bir şey yoxdur. Torpaq daim çatışmır. Əkin yerləri kəndlilərin torpaqlarını, mal-qaralarını otardıqları yerləri götürür və onlar bunu harada etməlidirlər? Bu gün bəzi əkinlər salınacaq, sabah digərləri olacaq və meşə kəsilməyə davam edəcək”, - deyə Məmmədov vurğulayıb.
Onun fikrincə, bu kimi layihələrdə iştirak edən şirkətləri boykot etmək deyil, onları danışıqlara dəvət etmək, fəaliyyətlərini izah etməli olduqları “dəyirmi masa” təşkil etmək lazımdır. Hər şey şəffaf olmalıdır.
Yanğının qarşısını almaq üçün kolların kəsilməsinə gəldikdə, təşkilat rəhbəri bunu anlaşılmaz səbəb hesab edir: “O zaman bütün meşələri kəsək, çünki meşə yanğınları nadir deyil. Yanğın təhlükəsi varsa, müvafiq yanğınsöndürmə tədbirləri görülməlidir. Kol meşəsi gənc bir meşədir. Bu gün kolluqdur və toxunulmasa, 20 ildən sonra təbii meşəyə çevriləcək. 6 metrə qədər bitki kol sayılır. Ancaq eyni meşə zoğalı, muşmula artıq nadir hallarda bar verir. Meşə, ona toxunulmasa genişlənəcək, külək, quşlar, heyvanlar ağac toxumlarını yayır. Təbiətin işlərinə qarışmaq lazım deyil. Bu, yaxşı heç nəyə gətirib çıxarmayacaq”.