MDB ölkələri arasında Azərbaycan əhali sayına görə ən az pensiyaçı olan ölkədirMaaş və təqaüdlərin artımı son günlərdə ən çox müzakirə olunan mövzudur. Bu məsələnin bugünlərdə dövlət başçısı tərəfindən təsdiqlənmiş “Azərbaycan 2030: Sosial-İqtisadi İnkişafın Milli Prioritetləri” proqramında əks olunduğu bildirilir.
Milli Prioritetlərə uyğun olaraq, təkcə iqtisadi artım deyil, həm də cəmiyyətin bütün üzvlərinin sosial rifahı yüksək inkişaf üçün vacib amil kimi göstərilib. İqtisadiyyat inkişaf etdikcə vətəndaşların layiqli əmək haqlarını və gəlirlərini təmin etmək lazımdır və əmək haqqının artımı əmək məhsuldarlığının artmasına uyğun olmalıdır. Sənədin müəlliflərindən sitat gətirərək deyə bilərik ki, bu baxımdan minimum pensiya, müavinət, təqaüd və digər sosial ödənişlər artırılacaq.
Ötən il yanvarın 1-dən etibarən Azərbaycanda minimum pensiya orta aylıq əmək haqqının 230 manata qədər artmasına uyğun olaraq indeksləşdirildi. Bununla birlikdə, pensiya yaşındakı artım, minlərlə vətəndaşın pensiya təminatının xaricində qalmasına gətirib çıxardı. İqtisadçılar deyirlər ki, bu şəkildə qənaət edilən vəsait pensiya müavinətlərinin artırılmasına yönəldilib.
İqtisadçı-ekspert Nemət Əliyevin dediyinə görə, sosial əhəmiyyətli təşəbbüslər üçün maliyyə mənbəyi təqaüdçü sayının azalması anlamına gəlir: “Sadəcə olaraq, təqaüd yaşını artıraraq dövlət bəzi vətəndaşlarını sosial təminat çərçivəsindən kənarlaşdırdı və digərlərinə verilən müavinətləri artırdı. Bu gün artıq təqaüd yaşının artırılması baxımından pensiya islahatının təqaüdçü sayının illik azalmasına gətirib çıxardığı və son nəticənin qənaət olduğu açıq şəkildə ortaya çıxdı”.
Beləliklə, bu islahatın başlamasından bəri son üç il yarım ərzində təqaüdçülərin sayı 96,2 min nəfər və ya 7,2% azalıb. Rəsmi məlumatlara görə, təqaüdçülərin sayı 2017-ci ilin iyul ayının əvvəlində 1 milyon 328,4 min olub, 2021-ci ilin əvvəlində isə 1 milyon 232,2 min nəfərdir. Bu arada, 2014-2017-ci illərin real dinamikasına əsaslanan proqnozlar göstərir ki, dövlət təqaüd yaşını artırmağa qərar verməsəydi, dövlətdən pensiya sistemi alan təqaüdçülərin sayı bu gün 1,38 milyon nəfərə çatacaqdı. Ancaq bunların sayı əksinə - 1.232 milyona düşdü. Beləliklə, 148 min (1380-1232=148) nəfər hökumətin qərarı ilə təqaüd almaq hüququndan məhrum edildi.
Keçən il orta aylıq təqaüdün 300 manat olduğunu nəzərə alsaq, məlum olur ki, təkcə keçən il hökumət pensiyaçı sayını azaltmaqla 530 milyon manat (300x148x12) qənaət edib. Aydınlıq gətirmək üçün qeyd edək ki, bu şəkildə 2019-cu ildə 280 milyon manat, 2018-ci ildə 170 milyon manat və 2017-ci ilin son altı ayında 25 milyon manat qənaət edildi. 3,5 il ərzində “qənaət edilmiş” vəsaitin miqdarı 1 milyard manatı keçir.
Müstəqil Dövlətlər Birliyi (MDB) ölkələri arasında Azərbaycan əhali sayına görə ən az pensiyaçı olan ölkədir. MDB Dövlətlərarası Statistika Komitəsinin məlumatlarına görə, ötən ilin yanvar ayına qədər Azərbaycanda hər 1000 nəfərə 126 pensiyaçı düşürdü. Müqayisə üçün, Ermənistanda bu rəqəm daha yüksəkdir - əhalinin hər min nəfərinə 154, Qazaxıstanda - 157, Moldovada - 200, Ukraynada - 264, Belarusda - 273, Rusiyada - 296.
Əhalisi baxımından Azərbaycana bənzəyən Belarusda 2 milyon 594 min nəfərə və ya əhalinin 26%-inə təqaüd verilir. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, Azərbaycanda təqaüd alanların sayı bu göstəricinin yarısı qədərdir - 1 milyon 278 min nəfər və ya əhalinin 12,8%-i. Müstəqil iqtisadçılar, “bəzi vətəndaşların ciblərindən digərlərinin ciblərinə vəsait köçürməklə” layiqli gəlirlərin təmin edilməsinə yönəlmiş milli prioritetlərə çatmağın çətin olduğu ilə razılaşırlar.
Xatırladaq ki, “Əmək pensiyaları haqqında” Qanuna edilən son dəyişikliklərə görə, 1 iyul 2017-ci ildən başlayaraq kişilər üçün pensiya yaşı - 1 iyul 2021-ci ilədək, qadınlar üçün - 1 iyul 2026-cı ilədək hər il altı ay artır. Hələ 2010-cu ildə qadınların təqaüd yaşı 56,5 il idi, kişilər isə 61,5 yaşında layiqli bir istirahətə gedirdilər. Bu arada, 1 iyul 2019-cu ildən 30 iyun 2020-ci ilədək Azərbaycanda kişilər üçün təqaüd yaşı 64 yaş 6 ay, qadınlar üçün 61 yaş 6 ay idi. Bu proses davam edəcək və keçən ilin 1 iyulundan bu il 30 iyun tarixinədək kişilər üçün pensiya yaşı 65, qadınlar üçün 62 olacaq.
ayna.az