... Dünya dolanan dünyaymış,
Ağzı sulanan dünyaymış,
Elə aldanan dünyaymış,
Tək mən aldada bilmədim!
Arif Fərzəli
BÖLGƏMİZİN YAZARLARI
Hələ XIX əsrdən başlayaraq ölkəmizin bir çox şəhərlərində yaranan ədəbi məclislərdən biri də Lənkəran şəhərində şair Mirzə İsmayıl Qasirin rəhbərliyi ilə fəaliyyət göstərirdi.
Zaman keçdikcə bu bölgədə daha çox yazıçı və şairlər tanınmağa başladı. XX əsrin ortalarında Əlisa Nicat, Şəkər Aslan, Məmmədhüseyn Əliyev, Mir Haşım Talışlı, Vaqif Hüseynov, Ayaz Vəfalı, Məmməd Kazım və başqaları kimi Respublikanın ədəbi mühitində tanınan və oxucuların rəğbətini qazanan bir çox ədəbiyyat adamları yetişmişdi.
XX əsrin sonu, XXI əsrin əvvəllərində ədəbi mühit daha da genişləndi, yeni gənc qüvvələr ədəbiyyata gəldi.
Cenub.az saytı olaraq bölgəmizdə fəaliyyət göstərən yazıçı və şairlər haqqında silsilə yazıları və onların əsərlərindən nümunələri sizə təqdim edirik.
Bu vaxta qədər Xanəli Ağayevin (Masallı), Ruhiyyə Abbaszadənin (Cəlilabad), Xanlar Həmidin (Lerik), Ziya Dilsuzun (Lənkəran), Rəna Əlisaqızının (Masallı), Şahid Astaralının (Astara), İqbal Nəhmətin (Yardımlı), Əlövsət Tahirlinin (Cəlilabad), Təbrizə Pünhanın (Astara), Rafiq Məmmədin (Masallı) şeirlərini, Meyxoş Abdullahın (Cəlilabad) hekayələrini, Fikrət Baxışın (Masallı), Eldar İlqaroğlunun (Lənkəran) şeirlərini sizə təqdim etmişik.
Linklər burada:
Xanəli Toloş
Ruqiyyə Abbaszadə
Xanlar Həmid
Ziya Dilsuz
Rəna Əlisaqızı
Şahid Astaralı
İqbal Nəhmət
Əlövsət Tahirli
Təbrizə Pünhan
Rafiq Məmməd
Meyxoş Abdullah
Fikrət Baxış
Eldar İlqaroğlu
Bu silsilədən növbəti qonağımız şair Arif Fərzəlidir (Masallı).
Arif Fərzəli (Fərzəliyev Arif Xudakərim oğlu) 1956-cı ildə Masallı rayonunun Xırmandalı kəndində doğulub. Azərbaycan Dövlət Universitetinin kimya fakültəsini bitirib. Atası Xudakərim müəllim Məftun imzası ilə şeirlər yazardı. Atasının şairlik istedadından qaynaqlanan Arif Fərzəli gənc yaşlarından şeirlər yazır. Şeirləri Masallıda çıxan “Çağırış” qəzetindən başlayaraq Respublikanın dövrü mətbuatında nəşr olunur.
Çağdaş poeziyamızın sıraları XX əsrin sonlarına doğru xeyli genişlənmişdi. Müstəqilliyimizin bərpa olunmasına, yeni dövlətçilik ideolojisinin meydana gəlməsinə doğru gedən yolda ədəbiyyatımızın sıralarına gələn yeni nəslin təbii əsası vardı. Kökləri o dövrün korifey sənətkarları B. Vahabzadə, M. Araz, C. Novruz, X.R. Ulutürk, F. Qoca və digər şairlərin yaradıcılığından su içən bu nəslin nümayəndələrindən biri də Arif Fərzəlidir. Elə təsadüfi deyil ki, onun şeirləri Fikrət Qocanın diqqətini cəlb eləmiş və “Ulduz” jurnalında onun xeyir-duası ilə şeirləri çap olunmuşdu. F. Qoca yazırdı: “... Arif Fərzəliyev adlı bir nəfərin şeirlərini oxudum. “Əsgər şəkilləri” şeirində deyirdi:
Əsgər şəkillərini
divardan asın.
Divarları
söykəyin əskər kürəyinə -
evlər arxalı olar.
Bu misralarda şair var. Özü də özünü bacardığı qədər yonmuş, rəndələmiş şair”. (“Ulduz” jurnalı, 1986-cı il, 6-cı say).
Keçən əsrin 90-cı illərin sonuna doğru ictimai şüurun yenilənməsilə incəsənətin digər sahələrində olduğu kimi ədəbiyyatımızın inkişafında da ciddi dönüş başlandı. Ədəbiyyatın istər nəşr, istər poeziya, istər dramaturgiya sahəsində yeni- yeni qələm sahibləri öz sözünü deməyə başladı. XXI əsrin əvvəlini ədəbiyyatımızda bir sıçrayış dövrü kimi xarakterizə etmək olar. Bu illərdə poeziya axınında ədəbiyyatımızın daha çox qazanımları oldu. Məhz bu dövrdə A. Fərzəli ədəbi mühitdə artıq mükəmməl şeirləri ilə tanınırdı.
Torpaqlarımızın azadlığı uğrunda gedən cihadda yalnız zəhmətkeş balalarının qəhrəmanlıqla döyüşmələri, bəzi imkanlı uşaqlarının gizlənərək başlarını girləmələri şairin gözündən yayınmır:
...Ətəyə yığılan daş sənlik deyil,
Kötüyə əyilən baş sənlik deyil.
Nə sənlik deyilsə, Vətənlik deyil,
Bu Vətən sənlikdir, kasıb balası!
Arif Fərzəli vətəndaş şairdir. Hansı mövzudan yazırsa yazsın, şeirin daxilində, ruhunda vətəndaşlıq mövqeyini göstərməyə çalışır. Onun şeirlərinin canında-qanında vətən sevgisi var, bu sevgiyə çağırış var. Vətən darda olanda başını götürüb qaçan bəzi gənclərin hərəkətləri onu qəzəbləndirir, şair acı-acı ağlayır:
İlk dəfə ağlamağım
yadımda deyil.
Amma beş il əvvəl
Xarkovda
bir kəlbəcərli cavanın
məndən Kəlbəcəri soruşmağı olub
son dəfə məni hönkür-hönkür ağladan.
Şair cəmiyyət, insan münasibətləri, gəlimli-gedimli dünyada özünün, yaxınlarının, lap qonşularının üzərində apardığı müşahidələri də sənətkarlıqla qələmə alır. Şairin ilhamı hər bir həyati hadisənin sentimental həyəcanını duymağa və onu hissiyatı ilə verməyə cəhd edir. “Getdim, çata bilmədim” şeiri bu cəhətdən maraqlıdır:
Mərddir çəkən dərdi elə,
Dərd aparır mərdi elə.
Bal yuxular gördüm elə,
Durub bal dada bilmədim...
... Dünya dolanan dünyaymış,
Ağzı sulanan dünyaymış,
Elə aldanan dünyaymış,
Tək mən aldada bilmədim!
Və yaxud, “Göynən gedən adam” şeirində xudbin, insanlara biganı adamların bir gün cəzasız qalmayacaqları qənaətindədir:
...İçimizdən doğulub
göynən gedən adam.
Allah dəvəyə qanad verəcəksə,
neynirik tikib bu damı?!
Özü xoşluqla enməz, atam,
Çəkib zorla endirərlər
Göynən gedən adamı!
Arif Fərzəli! Muğanın ən ucqar kəndində, heç kimdən, heç nədən umacağı olmayan sadə kənd həyatını yaşayır. Öz şeir dünyasında tək deyil, ilhamı, şeirə-sənətə bağlı ürəyi ilə birgə yaşayır... və bir də ömrünə məlhəm ailəsi, şirin-şəkər nəvələri yaşadır onu!
Həyat və sənət yolunda şairə uğurlar arzulayırıq!
Arif Fərzəli Moskvada M. Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunu bitirmişdir. 4 şeirlər və 2 publisistik kitabın müəllifidir. AYB-nin üzvüdür.
QARTAL OYLAĞI
Yayıldı dünyanın hər tərəfinə,
Bir müjdə: işğaldan qurtardı Şuşa!
Adını, odunu, şan-şöhrətini –
Özünü özünə qaytardı Şuşa!
Nərlər-ərənlərtək qalxıb yerindən,
Qayası dikəldi, daşı dikəldi!
Qurtuldu yadların sərkilərindən,
Şəhərlər yanında başı dikəldi!
Bu yerlər yenə də qartal oylağı,
Bir də sinəsinə dağlar çəkilməz!
Daha bu yerlərdə hər bahar çağı
Bitən bənövşənin boynu bükülməz!
“Bir saat havada qanad saxlayın,
Nizam ilə gedən qoşa durnalar!”
Gəlib səmasıyla ülfət bağlayın,
Sizi haraylasın Şuşa, durnalar!
QURŞAQATDI
Papaqatdı?
Papaqatdı nədir, bala?
Ora-bura ata-ata,
bir ovucluq qoza görə
qapılara ata-ata,
bir də gördün,
sən piyada, papaq atlı.
Ürəyindən atmaq keçir,
get sapand at,
get fişəng at,
get tüfəng at...
Papaqdı ha,
şalvar deyil,
pencək deyil,
dönə-dönə qayçı dəysin:
özün geydin,
bir az kiçilt,
oğlun geysin,
köhnələndə kəsib doğra,
döşəmə sil,
əksi elə, uşaq bələ...
Papaqdı ha,
namusunu nişan verir,
vuqarına ortaq olur.
Rəngi solub itsə belə,
şiltələnib getsə belə,
axıracan papaq olur.
"Papaqatdı"nədir, bala?
Min illərlik bir adəti
lağa qoyma bilə-bilə.
"Qurşaqatdı"!
"Dəsmalatdı"!
Hə, bu başqa məsələ...
GÜLMƏ,YETİMƏ GÜLMƏ
Eşidən-bilən qınar,
Gülmə,yetimə gülmə.
Bir sınıb, bir də sınar,
Gülmə yetimə,gülmə.
Qapısı yox, bağlasın,
Dərdini sirr saxlasın.
Yeyib doymadı,barı
Qoy doyunca ağlasın,
Gülmə yetimə, gülmə.
İlk atamız, de, kimdir?
İlk atasız bəs kimdir?
O da, bu da Adəmsə,
Demək, hamı yetimdir...
Gülmə yetimə, gülmə!..
QARA KİŞİ İLƏ XANIM QARININ DASTANI
Yaddaşımın o başından
arabir gülümsünür
bir gödəkboy qara kişi,
əsl adını bilməzdik,
eləcə səsləyərdik: Qara kişi!..
Yaddaşımın o başından
arabir üstümə çımxırır
Xanım qarı,
söyüş idi ağzının açarı.
Nə boy-buxunu yadımdadır,
nə qaş-gözü,
təkcə boz üzü...
Qara kişi
yataqxana qapısından
vaxtlı-vaxtsız
içəri buraxardı bizi,
bizə ürəyi yanardı,
buna görə də hey danlanardı...
Xanım qarı isə
elə bil
qisas alırdı bizdən,
zövq alırdı
həyətdə
boynumuzu büküb,
tir-tir əsməyimizdən...
Tərslikdən,
qapıda Qara kişi qalırdı-
hava xoş olurdu,
növbəyə Xanım qarı çıxırdı -
sazaq əsirdi,
quşbaşı qar yağırdı...
Üstəlik,
qəribə talenən
bizi çaş-baş qoymuşdular -
cavanlıqdan
bir yastığa baş qoymuşdular...
Hərdən yuxuma girir həyat,
hərdən yuxuma girir ölüm,
ölümün qapısında
Qara kişi,
həyatın qapısında
Xanım arvad...
DAĞLAR, BU MƏNƏM, GƏLMİŞƏM
Əyrilməmiş görüşünə
Dedim, bir də gəlim, dağlar.
Şax qamətnən bir də sənə
Baş endirə bilim, dağlar.
Sinəm qat-qat dağ yeridir,
Dərdlərin oylaq yeridir.
Bir köhnə ocaq yeridir
Daha ruhum-könlüm, dağlar.
Ömür yarpaq tökür hələ,
Narın-narın çökür hələ.
Qor tutsam da, şükür, hələ
Soyumayıb külüm, dağlar.
Gəldim, sənə sirr anlatım,
Özüm neçə sirr anladım.
Qayan nə çəkir - anladım,
Lal olunca dilim, dağlar.
Vəsfini gör hara yazdım,
Zirvəndəki qara yazdım,
Ələsgərdən sonra yazdım,
Əsə-əsə əlim, dağlar...
QOŞA YOL
İlmə -ilmə,naxış-naxış
Ömrüm başdan-başa yoldur.
Yaşandıqca səf bağlamış
Günlər yaşdan-yaşa yoldur.
Yol ardınca bir daha yol,
Yaxına yol,uzağa yol...
Köz düşdükcə ocağa-yol,
İz düşdükcə daşa-yoldur.
Harda təbim,orda sevgim,
Məni qoymaz darda sevgim...
Xalqa sevgim, yurda sevgim
Taleyimdə qoşa yoldur.
Arif, dərdə olma yedək,
Üstələyib, sən onu çək...
Şairlik də şəhidlik tək
Tarixə birbaşa yoldur...
YAŞ ARTDIQCA...
Köç səddinə çatan bilər,
Keçər günü-ayı, artmaz.
Çeşməyini tez-tez silər,
Çeşməsinin suyu artmaz.
Yaş artdıqca, yeldən betər
Qalan illər yeyin ötər.
Nəvə gələr, ata gedər-
Doğmaların sayı artmaz.
Arif cızan çevrəyə bax:
İlkdə uşaq, sonda uşaq.
Yaş artdıqca çəkər torpaq,
Torpaq kimi boyu artmaz …
TARİX KİTABI
Sənə-sənə vaxt çevirdi,
çevirdikcə varaqları.
Haqq dikəltdi, taxt devirdi
sağ əlimin barmaqları.
Dondu, yandı hər söz üstdə,
gah buz üstdə, gah köz üstdə,
Araz üstdə,Təbriz üstdə
sağ əlimin barmaqları.
Qılınc böldü param-param,
oxlar dəldi oyma-oyma,
varaqların arasında
xıncım-xıncım, qiymə-qiymə
sağ əlimin barmaqları.
Səhifələr cəng meydanı,
sətirləri səngər kimi,
zülüm-zülüm süründülər
beş yaralı əsgər kimi,
sağ əlimin barmaqları.
Sağ əlimin barmaqları
qurd ağzında körpə quzu.
İnnən belə sağ əlimlə
sığal çəksəm - kül rəngində,
şeir yazsam - qıpqırmızı...
Baxma, ötməyi birdir,
Gün xoş olur, bəd olur.
Azadlıqda ömürdür,
Məhbəsdə müddət olur.
Gün yığıldı - oldu vaxt,
Yaşanmağı baxta-baxt,
Borc versən, altında taxt,
Borc alsan, möhlət olur.
Vaxt durmadan yeriyir,
Nə yatır, nə kiriyir.
Ya heç ölüb əriyir,
Ya əbədiyyət olur...
CAVANLIQ
Anam-atam deyilsən ki,
yoxluğuna
ömrüm boyu yas saxlayım,
nalə çəkib , zarı-zarı ağlayım
sən hər düşəndə yada.
Əlvida,
əlvida gedənim,
sadəcə, əlvida..!
Cenub.az saytı üçün hazırladı Əlizaman Baxış