Qərb dünyasından tam qopmaq Türkiyə üçün ölümcül bir səhv olar
NATO liderlərinin sammiti ilə bağlı Türkiyə mətbuatında çox yazılıb, danışılıb. Bəziləri sammitin nəticəsini və Türkiyənin imza atmasını müsbət, bəziləri isə mənfi qiymətləndirirlər. Mən işin şərh hissəsindən çox xəbərlər tərəfindəyəm. Bu yazıda əsasən heç kimin yazmadığı xəbər hissəsinə diqqət yetirəcəyəm.
Amma əvvəlcə şərh olaraq bunu deyim: mən hesab edirəm ki, Türkiyə Madrid sammitində yaxşı çıxış etdi və diplomatik uğurla qayıtdı. Həm müstəqil xarakterini, həm də mənsub olduğu Qərb dünyasından qopmadığını göstərdi. Qərb dünyasından tam qopmaq Türkiyə üçün ölümcül bir səhv olar.
Türkiyənin maraqları nöqteyi-nəzərindən Ərdoğan düzgün addım atdı. Düşünürəm ki, diplomatik baxımdan uğurlu nəticə əldə olundu. Prezidentimizi heç də sevməyən “The Economist” boş yerə “Ərdoğan evə qələbə ilə qayıtdı” başlığını verməyib.
Kim nə deyirsə desin, 1952-ci ildə Adnan Menderes-Cəlal Bayar-İsmət İnönü üçlüyünün razılaşması ilə qoşulduğumuz NATO ittifaqı Türkiyənin maraqları üçün çox düzgün addım idi. Atatürk yaşasaydı, NATO-ya üzvlük 1952-ci ilə qədər gecikməzdi. Mustafa Kamal Paşa Türkiyəni 4 aprel 1949-cu ildə ittifaqın qurucu üzvlərindən birinə çevirərdi. Hatay məsələsi ilə məşğul olduğu kimi, NATO-nun təsisçiliyi məsələsi ilə də məşğul idi və 1949-cu ildə işi bitirəcəkdi. 1924-cü ildən 1964-cü ilə - ömrünün sonuna qədər Atatürkün və kamalizmin müxalifi olan Halide Edipin təbirincə desək, “Atatürk gözlərindən belə, zəka fışqıran, qarşısına qoyduğu məqsədə mütləq çatan bir liderdi Atatürk”.
Eyni zamanda o, Türkiyənin Qərb dünyasının bir parçası olmasını ehtirasla istəyən qərbpərəst bir lider idi. Mustafa Kamalın bu əsas xüsusiyyəti, əsası 1960-cı illərdə qoyulmuş, uydurma “sol kamalizm” ideologiyasının tərəfdarları tərəfindən unutdurulmağa çalışılır. Atatürk anti-Qərb lideri kimi göstərilir. Bu müqayisə Rəcəb Tayyib Ərdoğanı ateist lider kimi göstərəcək qədər gülməli və uydurmadır.
Atatürkün siyasi ideologiyası ilə solçuluq heç vaxt bir araya gəlməyəcək iki fenomendir. Mustafa Kamal Paşanın uzaq olduğu düşüncə solçu düşüncə idi. Atatürk dövründə ən çox təqib olunan kəsim islamçılar və ya mühafizəkarlar deyildi, məhz solçular idi. Solçular o zamanlar ən çox nəzarətdə olan, həbsxana görən insanlar idi.
Bayden Consonun türk babasından xəbərdardırmı?
Mövzumuza qayıdaq. Madriddə üç lider niyə güldü? Bayden niyə bu addımı atdı?
Mediaya əks olunan xəbərlərdə Baş nazir Conson ingilis ləhcəsi ilə “çox gözəl” deyir, Tayyib bəy isə “çox gözəlsən” cavabını verir və gülüş olur.
Həmin kadrdan əvvəl Ərdoğan Consonu göstərir və Co Baydenə nəsə deyir. Bayden də bununla bağlı hərəkət edir. Sonra yuxarıda qeyd etdiyim dialoq baş verir.
Bəs Prezident Ərdoğan Consonu işarə edərək və gülərək Baydenə nə dedi? Bu, Türkiyə mətbuatında heç vaxt yazılmayıb. Bunun arxasınca getdim.
Öyrəndiyimə görə, Tayyib bəy bu zarafat üçlüyü zamanı Baydenə dönüb “Boris yarıtürkdür” deyir. Co Bayden də videoda görəcəyiniz “Həm belə, həm də belə” deyirmiş kimi əl jestləri edir. "Çox gözəl" deyə Conson cavab verir. Tayyib bəy də “Çox gözəlsən” deyə təkrar edir.
Məlum olduğu kimi, Boris Conson həqiqətən də məşhur türk jurnalisti və yazıçısı Əli Kamalın nəvəsidir. Yəni kökünün bir tərəfi türkdür. Tayyib bəy Boris Consonun ulu babasının türk olduğunu əsas götürərək “Yarıtürk” deyir.
Açığı, Co Baydenin Consonun Əli Kamalın nəvəsi olub-olmadığını bildiyini düşünmürəm. Bayden yəqin ki, bunun zarafat olduğunu düşünür və bu "həm də eyni" əl jesti edir.
Babası Əli Kamal kimi Conson da jurnalist olub
Babası kimi Boris Conson da karyerasına jurnalistika və yazıçılıqla başlayıb, sonra siyasətə başlayıb. Əli Kamal Babıalinin ən nüfuzlu yazarlarından biri olduğu halda, Damat Feritin kabinetində təhsil naziri, sonra isə daxili işlər naziri vəzifələrində çalışıb. Boris Conson da Britaniyanın bütün əsas sağ mərkəzçi qəzetlərində həm yazıçı, həm də redaktor kimi çalışıb.
O, xüsusilə, “Daily Telegraph” qəzetində köşə yazarı olarkən tanınıb və İngiltərədə tanınmış sağçı ziyalı kimi diqqətləri üzərinə çəkib. Necə ki, babası Əli Kamal 1908-1922-ci illər arasında Türkiyədə həm mətbuatda, həm də siyasətdə çox təsirli bir şəxs idi. Conson da İngiltərədə görkəmli bir fiqur idi. İctimai müzakirələrdə təsirli bir şəxsə çevrildi. Əli Kamalın natiqliyi də çox güclü idi.
2008-ci ildə Boris Conson “BBC One” üçün babasının həyat hekayəsi haqqında sənədli film çəkdi və o da bu sənədli film üçün İstanbula gəldi. İngiltərə Baş nazirinin babası ilə əlaqəsinin təfərrüatları ilə maraqlananlar üçün bu mövzuda Yıldıray Oğurun iki məqaləsini tövsiyə edirəm.
Müəllif: Nagehan Alçı
Mənbə: "haberturk.com.tr"
Tərcümə AYNA-ya məxsusdur
Müəllif: İsmayıl Məmmədli