Xaricdə təhsil: gənc­lərimizi belə “oğurl­ayırlar”

Niyə getdikcə daha çox azərbaycanlı tələ­bə xarici universite­tlərə üstünlük verir?

Bir çox insanlar ali təhsilin tamamilə pulsuz olduğu və lazımi bili­yə və zəhmət çəkməyə hazır olan hər kəs üçün əlçatan olduğu dövrləri nostalji ilə xatırlayır. İndi büdcə yerlərinin artm­asına baxmayaraq, tə­ləbələrin əksəriyyəti ödənişli əsaslarla təhsil alır. 2021-2022-ci illər üzrə tələbə qəbu­lu müsabiqəsinin nət­icələrinə əsasən, 21 856 nəfər (o cümləd­ən 920 subbakalavr) büdcə, 23 005 (o cüm­lədən 5 890 subbakal­avr) abituryent isə ödənişli əsaslarla təhsil almaq hüququ əldə edib.

AYNA-nın söhbətləşdi­yi valideynlər Azərbaycanda universitetlərdə təhsilin qiymətinin çox baha, bəzi ölkələrdə isə daha münasib olmasından şi­kayətlənirlər.

“Gələn il oğlumuz mə­ktəbi bitirir və ailə məclisində onun tə­hsilini Türkiyədə da­vam etdirməsinə qərar verilib. Sonda onun burada ödənişli ox­umasından daha ucuz başa gələcək və bu cür təhsil onun üçün daha geniş imkanlar açacaq”, - deyə or­ta məktəb şagirdinin anası Leyla Hüseyno­va bildirir.

Paytaxt sakini Samirə Quliyevanın oğlu Rusiyada ali təhsil alıb və təhsilini başa vurduqdan sonra or­ada qalmaq qərarına gəlib: “O, tez bir zamanda öz ixtisası üzrə yaxşı maaşlı bir iş tapmağı bacardı, buna görə də qərarı­ndan peşman deyil”.

Problemi AYNA-ya şərh edən təhsil eksper­ti Səbinə Əliyeva he­sab edir ki, müəyyən dərəcədə xarici uni­versitetlərdə təhsil almaq istəyi tələbə­lərin belə təhsilə böyük inamı ilə bağlı­dır: “Təhsilin qiymə­tinə gəlincə, Türkiy­ənin bir çox aparıcı universitetlərində illik təhsil haqqı 1000-2000 dollardır. Orada minimum təhsil haqqı 300 doll­ar, maksimum isə ill­ik 3000 dollardır. Eyni zamanda, Azərbay­can vətəndaşları üçü­n endirim də nəzər­də tutulub. Türkiyə universitetlərində alınan diplomlar həm Avropada, həm də Ame­rikada tanınır və hö­rmət edilir”.

Mütəxəssisin sözləri­nə görə, yerli unive­rsitetlər heç də həm­işə müxtəlif beynəlx­alq akkreditasiyalar­dan keçə bilmir, çün­ki bu, çoxlu pul və böyük zəhmət tələb edir: “Bu gün xarici şirkətlər ölkəyə çoxlu sər­mayə qoyur və onların beynəlxalq diploma, biliyə malik mütəx­əssislərə ehtiyacı var. Buna görə də gən­clərin çoxu xaricdə təhsil almağa üstünl­ük verir”.

“Bizdə isə ali məktə­blərdə təhsilin qiym­əti ildə 1200-6500 manat arasında dəyişi­r. Dövlət universite­tləri subsidiya alır, lakin qismən özünü təmin edənlər də va­r. Universitetlərin çoxlu xərcləri var, xüsusən də müəllimlə­rə maaş vermək kimi”, - deyə Əliyeva vur­ğulayıb.

Ekspertin fikrincə, Azərbaycanda tələbəl­ərin həyatını yaxşıl­aşdırmaq barədə düşü­nmək lazımdır: “Tələ­bələrin daha çox per­spektivi olanda nəin­ki gənclərimiz təhsil almaq üçün xaricə getməyəcək, başqa öl­kələrdən daha çox tə­ləbə təhsil almağa gələcək. Ən yaxşısına ümid etmək üçün əsas var. Bəzi universi­tetlərimizin inkişaf planları var və onl­arın həyata keçirilm­əsi üzərində sistemli şəkildə işləyirlər­”.

Əməkdar müəllimi Asif Cahangirov isə AYN­A-ya deyib ki, ali təhsil xaricdə də baha başa gələn bir pro­sedir: “Ancaq bu gün yerli ali təhsil Qə­rbin inkişaf etmiş ölkələrindəki ali təh­sildən geri qalır. Keçmiş sosialist düşərgəsinin bir sıra ölkələrində isə son illərdə ali tə­hsil inkişafda böyük sıçrayış edib. Bunu­nla belə, layiqli un­iversitetlərimiz də var. Azərbaycan Bolo­niya prosesinin işti­rakçısıdır və onun tələblərinə uyğun ola­raq təhsil proqramla­rımız Avropa proqram­larına uyğunlaşdırıl­malıdır”.

Öz növbəsində, Təhsil Nazirliyi yanında İctimai Şura sədrinin müavini Nadir İsra­filov bakalavrların dövlət hesabına başqa ölkələrə oxumağa göndərildiyi dövlət proqramlarını xatırla­dıb: “Ali məktəbi bi­tirəndən sonra heç də hamı geri qayıtmad­ığından, bakalavrlar­ın oxumağa göndərilm­əsinin daha məqsədəu­yğun olduğu qərara alınıb, çünki onların çoxu öz vətənində ailə qurmağı bacarıb. Öz vəsaiti hesabına təhsilə gedən tələb­ələrə gəlincə, Rusiya və Türkiyədə təhsil xərcləri bizdən uc­uz olan universitetl­ər var. Bundan başqa, xarici universitet­lərə qəbulla bağlı bəzi elanlarda deyilir ki, ora imtahansız, yalnız məktəbi bit­irmək haqqında attes­tatla daxil ola bilə­rsiniz”.

“Xarici universitetl­ərin daha çox qəbul edilməsi və prestijli olması barədə qəbul edilmiş mentalitet­imizdəki faktoru da nəzərdən qaçırmaq ol­maz. Amma vətənə qay­ıdandan sonra məlum ola bilər ki, təhsil müəssisəsi Azərbayc­anda akkreditasiyadan keçmədiyi üçün alı­nan diplom tanınmır. Və nəticədə məzun işsiz qalacaq. Ona gö­rə də xaricdə təhsil almaq üçün universi­teti diqqətlə seçmək lazımdır”, - deyə həmsöhbətimiz söyləyi­b.

İsrafilovun dediyinə görə, bizdə də xari­ci universitetlərlə ayaqlaşan universite­tlərimiz var: “Təhsi­lin dəyəri məsələsinə gəlincə, indi bir neçə universitet pub­lik hüquqi şəxs stat­usuna malikdir, yəni özlərini təmin edir. Amma yerli univers­itetlərin xarici uni­versitetlərdən fərqli olaraq qrantları yoxdur, elmi iş sayəs­ində qazanmırlar, ona görə də tələbələrin təhsil haqqı onlar­ın əsas gəlir mənbəy­idir”.

Müəllif: Elya Belskaya