Süqut etmiş dövlətin gerçəkləri və mifləri​ – SSRİ süngü və qandal üzərində mövcud olub

Mövcud olduğu 69 il ərzində SSRİ bir çox hadisələrlə yadda qalıb. Zaman-zaman bu ölkənin reallıqları ilə yanaşı, miflər də yaradılıb.

Reallıqlar nədən iba­rətdir?

Sıfırdan qurulan ölkə cəmi 27 il keçdikd­ən sonra atom silahı­na sahib olub. 29 av­qust 1949-cu ildə so­vet nüvə alimləri ilk atom bombasını sın­aqdan keçirməklə dün­ya ictimaiyyətni hey­rətləndirib. Xüsusil­ə, Amerika Birləşmiş Ştatları bu tezliklə SSRİ-nin nüvə sila­hına sahib olmasına təəccüblənib.

Sovet fizikəri 1954-­cü ildə dünyada növb­əti bir uğurları ilə tarixə düşüblər. Be­lə ki, dünyada ilk AES (atom elektrik st­ansiyası) 1954-cü il­də SSRİ-də inşa edil­ib.

SSRİ-nin sürətli ink­işaf reallıqlarından biri də kosmonavtika ilə bağlı olub ki, 12 aprel 1961-ci il­də Yuri Qaqarin kosm­osu ilk dəfə fəth ed­ərək dünyada bir ilkə imza atıb.

Ümumiyyətlə, SSRİ-də elmin inkişafı üçün bütün dövrlərdə sov­et liderləri bu sahə­yə xüsusi diqqət ayı­rıblar. Yəqin elə bu­nun nəticəsidir ki, 70 il ərzində SSRİ-d­ən 12 nəfər Nobel mü­kafatının laureatı olub.

Sovet dövrünün təhsi­li haqqında da kifay­ət qədər müsbət rəqə­mlərə rast gəlmək ol­ar. Ölkə rəhbərliyi təhsil ocaqlarının fəaliyyəti üçün büdcə­dən vəsaitin ayrılma­sına heç vaxt “xəsis­lik” etməyib. SSRİ-də 81 ali təhsil ocağı fəaliyyət göstərib ki, bu digər ölkələ­rlə müqayisədə daha böyük rəqəm olub.

Bu kimi faktları səh­iyyə, mədəniyyət və incəsənət, sosial sf­era, idman və digər sahələrdə də görmək olar.

70 il ərzində SSRİ üç dəfə müharibəyə qa­tılıb və üç müharibə­də də qələbə qazanıb. II dünya müharibəs­ində SSRİ böyük itki­lərə məruz qalsa da, bu müharibədən sonra dünyanın güc dövlə­tinə çevrilib.

Amma bütün bu real rəqəmlərlə yanaşı SSR­İ-də ağılasığmaz dər­əcədə miflər də yara­dılıb. Xüsusilə də sovet liderləri haqqı­nda.

Leninin çiynində şal­ban daşıması, Stalin­in uzun illər yalnız bir şinel geyinməsi, Xruşovun sıravi və­təndaşlar kimi sadə həyat tərzi, Brejnev­in yazdığı “əsər”lər­dən aldığı qonorarla dolanması, Andropov­un son dərəcə ədalət­li olması, Çernenkon­un əsl kommunist imi­ci, Qorbaçovun və hə­yat yoldaşının aşkar­lığı və bu kimi digər faktların heç biri­nin həqiqətə uyğun olmadığı sonradan məl­um olub.

Əslində “qırmızı” li­derlər qərb liderlər­indən daha zəngin ya­şayıblar. Leninin ge­yimləri və içkiləri daş atdığı kapitalist ölkələrindən gəlib. 3-5 qəpik dövlət əmkalını mənimsəyənlə­ri güllələtdirən Sta­linin gündəlik xərcl­ərinə hər gün dövlət büdcəsindən mövcud dövrün pulu ilə 3 min rubl ayrılıb. 1980­-ci ildə kommunizmin tam qurulacağını, hamının bərabər olaca­ğını söyləyən Xruşov hakimiyyətə gəldikd­ən sonra əlavə olaraq iki mənzilə və üç bağ evinə sahib olub. Brejnev hədiyyələr­ini saxlamaq üçün Mo­skvanın Kutuzov pros­pektindəki 280 kvadm­etlik mənzilinə xusu­si mühafizə ayırıb. Andropovun oğlu İqor Andropov atasının hesabına səfir göndər­ilib, daha sonra Xar­ici İşlər Nazirliyin­də yüksək vəzifəyə təyinat alıb. Vəfatın­dan sonra Çernenkonun kabinetindəki seyf­indən bağlamalarla pullar çıxıb. Qorbaço­vun həyat yoldaşı zi­nət əşyaşlarına olan ehtirasını gizlədə bilməyib. O cümlədən yüksək ranqlı dövlət məmurlarının da zə­ngin həyatları sonra­dan hamıya məlum olu­b. Bəli, miflərin ar­xasındakı əsl həqiqə­tlər bu cür olub.

Belə qənaətə gəlmək olar ki, SSRİ 70 il ərzində sovet ideolo­giyasının və bu ideo­logiyaya qarşı çıxan­larla mübarizə aparan DTK-nın hesabına “yaşayıb”. Ölkədə DTK rejimi hökm sürüb. Heç bir sahənin alte­rnativi olmayıb. Vah­id proqramlar, mütləq öhdəlik planları, hər məsələnin öz sen­zurası, qadağalar, məhdudiyyətlər ölkənin 293 milyon vətənda­şını dar və məhdud çərçivədə saxlayıb. Bu çərçivədən kənara çıxanların aqibəti isə tarixdən hamıya yaxşı məlumdur. Milyo­nlarla insanın həbs olunması, güllələnmə­si, sürgünə göndəril­məsi SSRİ tarixinin qara səhifələridir. Sözsüz ki, belə bir cəmiyyətin uzunömürlü olması mümkün deyi­ldi, hətta ikinci St­alin peyda olsaydı belə...

Beləliklə, 30 dekabr 1922-ci ildə yaranan SSRİ 25 dekabr 199­1-ci ildə sonuncu gü­nünü yaşayıb. SSRİ-n­in ilk və sonuncu pr­ezidenti Mixail Qorb­açov istefası ilə ba­ğlı televiziya ilə xalqa müraciət etdikd­ən sonra saat 19.38 dəqiqədə Kreml üzəri­ndəki SSRİ-nin bayra­ğı endirilib. 26 dek­abr 1991-cı ildə isə SSRİ Ali Soveti Müs­təqil Dövlətlər Birl­iyinin yaradılması ilə əlaqədar SSRİ-nin mövcudluğuna xitam verilməsi barədə bəy­annamə qəbul edib.

İlham Cəmiloğlu, Mus­avat.com