Azərbaycanda məhbuslar üçün pullu kameralar yaratmaq lazımdırmı – belə bir mənzərə ortaya çıxa bilərHəbsxanalarda məhkumlar üçün ən çox ehtiyac duyulan əşyaların verilməsi ilə şərait yaradılır, bundan artığını heç fikirləşmirlər də. Rəsmi olaraq qanun qarşısında hamı bərabərdir, amma pulu olanlar, belə demək olarsa, daha “bərabərdir”. Bu səbəbdən bəzi məhkumlar içəridə digərlərindən daha rahat yaşayırlar. Aydındır ki, onlar bu rahatlıq üçün pul ödəyirlər və pul onlara bu şəraiti yaradanların cibinə gedir.
Ötən il Ukraynanın bir neçə bölgəsindəki istintaq təcridxanalarında pullu VIP kameralar meydana çıxdı. İçərisində qalma qiymətləri gündə 540 qrivnadan (30 manatdan bir qədər çox) və ayda 3060 qrivnadan (200 manatdan az) başlayır. Kamera kirayəsindən əldə edilən gəlir digər adi kameraların təmirinə sərf olunacaq. Bu addımın həm istintaq təcridxanasında saxlanma şəraitinin yaxşılaşdırılacağı, həm də rüşvətin sayını azaldacağına inanılır.
Vəkil Elçin Qəmbərov AYNA-ya şərhində deyib ki, Azərbaycanda məhkumlar üçün daha rahat şəraitdə olan kameraları qanuniləşdirmək və leqallaşdırmaq lazımdır: “Hamı bilir ki, istər həbsxanalarda, istərsə də islah işləri müəssisələrində müəyyən bir ödənişlə yaxşı şəraitli kameralar həmişə olub. Bu təcrübə SSRİ dövründə də var idi. Davam edəcək, amma bunu elə etmək olar ki, pul kiminsə cibinə deyil, dövlət büdcəsinə daxil olsun”.
“Bu qanuniləşdirilərsə, dövlət büdcəsinin yükü müəyyən qədər azalacaq. Bu gəlirlərlə digər məhkumların saxlanma şəraitini yaxşılaşdırmaq mümkün olacaq ki, bu da bütün tərəflər üçün faydalı ola bilər. Eyni zamanda, kimsə məhkumlara qarşı ayrı-seçkilikdən danışa bilməz, çünki heç kim, əgər bir adamın bahalı oteldə qalmaq və ya bahalı mənzil almaq imkanı varsa, digəri bunu edə bilmirsə, ayrı-seçkilikdən danışmır”, - deyə Qəmbərov bildirib.
Azərbaycan İnsan Hüquqları Mərkəzinin (AİHM) direktoru Eldar Zeynalov isə AYNA-ya açıqlamasında fərqli münasibət bildirib: “Təcridxana rəhbərliyinin məhkumların həbsdə saxlanma şəraitini yaxşılaşdırmaq üçün hər zaman müəyyən qanuni vasitələrə malik olduğunu bildirib. Yaxşı davranış müqabilində məhkum daha yaxşı saxlanma şəraitinə keçə bilər, əlavə görüş, çöldən ərzaq qəbulu və ya əlavə telefon danışığına icazə verilə bilər, həbsxana mağazasında daha çox mal almağa icazə verə bilər, vaxtından əvvəl azadlığa buraxılması üçün əla bir xasiyyətnamə verilə bilər və ya qalan cəzası daha da yüngül cəza şərtləri ilə əvəz edilə bilər. Bu təşviqlər genişləndirilməlidir və bu, həm məhbuslar, həm də ictimaiyyət arasında razılığa səbəb olacaq”.
“Amma nümunəvi davranış deyil, müəyyən bir haqq müqabilində, hətta dövlət büdcəsinə getsə belə, yaxşı hüquqlar yaratmaq səhv aadı olar. Bu vəziyyətdə, qalan məhbusların gözündə cəzanın mənası itir: axı onlar oğurlanan pulların bütün həyat problemlərini həll edəcəyinə qərar verərək, başqasına təcavüzə görə həbs ediliblər. Və burada, bəlkə də onlardan daha da ağır bir cinayət törətmiş "burjuyun" (varlı məhbuslar üçün jarqon termin) həyatın nemətlərindən bəlkə də daha ağır cinayət yolu ilə əldə edilən pul hesabına necə faydalandığını görürlər”, - deyə ekspert vurğulayıb.
“Beləliklə, sadə bir məhkum qərar verir: problem mənim cinayətimdə deyil, çox erkən tutulduğumda və özümə kifayət qədər pul əldə edə bilməməyimdədir. Bu halda "oğru oğurluq etdityi üçün deyil, özünü tutmağa imkan verdiyi üçün döyülür" və "manat oğurlayan oğru, milyon manat oğurlayan isə milyonçudur" deyimlərinin düzgün olması ortaya çıxır”, - deyə AİHM rəhbəri əlavə edib.
Zeynalovun sözlərinə görə, bu, çox vaxt məhbuslar arasında əsl "sinfi" mübarizəyə səbəb olur: “Üstəlik, insan təbiəti elədir ki, "kasıb adamlar" şəraitlərinin yaxşılaşmasını deyil, "burjuyların" şəraitinin pisləşməsini tələb edirlər. Elə buna görə də "burjuylar" tənqidləri boğmağa çalışır, öz hesabına həbsdəki bütün yoldaşlarının mövqeyini yaxşılaşdırmağa çalışırlar”.
“Bu vəziyyətdə, VIP layihəsi çox əyri-üyrü olsa da, bir növ fayda gətirir: saxlanma şəraiti yaxşılaşır, amma cinayətkarlar başa düşürlər ki, azadlıqda varlıları təqib etdikləri kimi, bunu həbsxanada da öz xeyrləri üçün edə bilərlər. Belə vəziyyətdə onlar azadlığa şikəst bir şüurla buraxılacaqlar. Odur ki, VIP kameralar deyil, şəraiti yaxşılaşdırılmış həbsxanalar yaratmaq daha yaxşıdır - bunlar xroniki xəstələr, əlillər, qocalar üçün çox lazımdır”, - deyə müsahibimiz fikrini yekunlaşdırıb.
Müəllif: Elya Belskaya